خلاصة:
قرآن کریم دریای بی پایانی است که اندیشمندان از زاویههای گوناگون به آن نگریسته و به تفسیر و تحلیل آیات آن پرداختهاند و بدون اغراق میتوان ادعا کرد هیچ کتابی مانند قرآن مورد تحلیل و تفسیر اندیشمندان قرار نگرفته است. به رغم این توجه گسترده، متأسفانه هدف اصلی قرآن که هدایت و تربیت انسانهاست، مورد غفلت قرارگرفته است و تا کنون از این زاویه به آن نگریسته نشده است. به همین دلیل تاکنون کسی در باب قلمرو تفسیر تربیتی اظهار نظر نکرده است. نوشته حاضر تلاش میکند قلمرو تفسیر تربیتی را تحلیل و کنکاش کند. نویسنده پس از طرح دو دیدگاه در این باره، به بررسی آنها می پردازد و به این نتیجه میرسد که تمام آیات قرآن قابل تفسیر تربیتی است و برای اثبات این مدعا سه دلیل و تقریب ارائه میدهد.
ملخص الجهاز:
قلمرو تفسیر تربیتی غلام حسین ناطقی دانشجوی دکترای قرآن و علوم جامعة المصطفی( العالمیة چکیده واژههای اصلی: مقدمه به رغم اعتراف اندیشمندان به هدایتگری معجزه آسای قرآن[1] تا کنون از این زاویه به قرآن نگرسته نشده است، لذا هدف اصلی قرآن ـ هدایت و تربیت انسانها ـ مورد غفلت و بی توجهی قرارگرفته است و اگر گاه توجهی به آن شده، بسیار ناچیز و اندک بوده است.
ب: دیدگاه حداکثری طبق دیدگاه حداکثری، تمام آیات اهداف و نکات تربیتی دارند و میتوان تمام آنها را تفسیر تربیتی کرد، چرا که به تصریح بسیاری از آیات، هدف از نزول قرآن هدایت انسانها است و این هدف باید در تک تک آیات الهی وجود داشته باشد؛ و تمایز بین آیات در این باره وجهی ندارد، لذا دیدگاه حداقلی دلیل قابل توجهی ندارد و دلیل آن نمیتواند دیدگاه حداقلی را به اثبات برساند.
بنابر این میتوان گفت این نوع آیات اهداف تربیتی دارد، ولی قابل تفسیر تربیتی به معنای خاص نیست؛ چرا که با مدلول مطابقی و التزامی نمیتواند بیانگر نکته یا نکات تربیتی باشد و منظور ما از معنای اول (تمام آیات قرآن اهداف تربیتی دارند)، همین است.
حال اگر بخواهیم قرآن را از این زاویه مورد مطالعه قرار دهیم، باز تمام آیات قابل تفسیر تربیتی است و هر آیهای به یکی از ارکان و عناصر تربیت اشاره دارد؛ یا مبنایی از مبانی تربیتی را بیان میکند، مثل آیاتی که از هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی سخن می گویند یا عهدهدار تبیین اصلی از اصول تربیتیاند، مثل آیاتی که از بایدها و نبایدها سخن میگویند، یا روشی از روشهای تربیتی را بیان میکند.
سه: ارکان تربیت که اگر از این زاویه به قرآن نگرسته شود، تمام آیات قابل تفسیر تربیتی است.