خلاصة:
مثنوی معنوی اثری گران سنگ است. انسان متفکر می تواند با تعمق در این کتاب علاوه بر مفاهیم بلند عرفانی، منابع سرشاری از حکمت و فلسفه و جهان بینی های مترقی بشری را جستجو کند. یکی از زوایای پنهان اندیشه مـــولوی، توجه دقــیق او به روش شناسی است که یکی از شاخه های اصلی معرفت شناسی به شمار می آید. هدف این مقاله ورود به موضوع روش شناسی در اندیشه مولوی است که به نظر می رسد تاکنون به آن پرداخته نشده است. برای نیل به این مقصود، اولین حکایت مثنوی در دفتر اول، با نگاهی متفاوت مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج این بررسی موید یافته های پیش روست؛ نخست اینکه در نگاه مولوی، معرفت شناسی دینی از حیث روش جامع نگر است و تمامی شیوه های رایج شناخت را به رسمیت می شناسد. دوم اینکه، آنچه امروز شیوه علمی در روش شناسی نامیده می شــود، به دقت تمام در مثنوی معرفی و توصیف شده است. سوم، محدود کردن اعتبار روش های پژوهش در علوم انسانی به شیوه تجربی، نادرست بوده و راه صواب، به کارگیری روش عام و ترکیبی است. چهارم، رعایت اخلاق علمی در فرایند پژوهش یک ضـــرورت است. امانتداری و صداقت دو ویژگی مهم اخلاق علمی است و پنجم ایــنکه، اگرچه عقل و تجربه دو ابزار قدرتمند شناخت است و در نتیجه هر دو رویکرد خردگرایانه و علمی دارای جایگاهی رفیع و ارزشمند می باشد، امــــا درعین حال دارای محدودیـت های قابل تاملی در شناخت کامل انسان و جهان هستی است
ملخص الجهاز:
به اين ترتيب ملاحظه ميشود، رويکرد اغلب شارحان مثنوي در تفسير اين حکايت از زواياي عرفاني و اخلاقي بوده است ، اما همان گونه که اشاره شد، اين مقاله درصدد است ۱۰۶ فصلنامۀ علمي – پژوهشي آينۀ معرفت ، سال دوازدهم ، شمارة سي و پنجم ، تابستان ٩٢ ___________________________________________________________________________________ تا از زاويه اي متفاوت ، به اين موضوع بپردازد آنچه در پي ميآيد رويکردي معرفت شناسانه با تأکيد بر روش شناسي خردگرايانه و علميبه اين حکايت است .
حکيم کار را با يک "بررسي اکتشافي" (به زبان امروز) و با هدف کسب "شناخت مقدماتي" آغاز ميکند که شنيدن ماجرا از زبان پادشاه است و سپس به سراغ بيمار ميرود: قصّه رنــــــجور و رنجوري بخواند بعـــد از آن در پيشِ رنــجورش نشاند رنگِ و رو و نبض و قاروره بــــديد هـــم علاماتش هــــــم اسبابش شنيـد ۱۱۰ فصلنامۀ علمي – پژوهشي آينۀ معرفت ، سال دوازدهم ، شمارة سي و پنجم ، تابستان ٩٢ ___________________________________________________________________________________ گفت هر دارو که ايشـــان کرده اند آن عـــمارت نيست ويــــران کـرده اند (همان /١٠٤-١٠٢ ) بيت اول و دوم به وضوح اولين مرحله در حل مسئله به روش علميرا بازگو ميکند، "کسب شناخت " و"تعريف مسئله " بــر اساس "مباني نظري وعقلي" و نيز منطبق بر"شواهد تجربي".
(
, 
, 
)
