خلاصة:
برهان نظم ساده ترین، قابل فهم ترین و عمومی ترین برهان بر وجود خداوند است. در طول تاریخ روایت های متعددی از این برهان ارائه شده است که از درجات متفاوتی از قوت و دقت برخوردارند. به نظر نگارندگان معقول ترین و قابل دفاع ترین روایت از این برهان، روایت «استدلال از راه بهترین تبیین» است. روایت های کلاسیک، مقایسه ای، تنظیم دقیق، پیچیدگی غیر قابل تقلیل بیوشیمیایی و اطلاعات زیست شناختی ضمن آنکه هر یک روایت هایی مستقل هستند، اما به نظر می آید اگر بتوان این روایت ها را در خدمت «استدلال از راه بهترین تبیین» در آورد، برهان نظم می تواند نقش موثرتری در اثبات وجود خدا در کنار سایر براهین ایفا کند. سوئینبرن استدلالی ارائه کرده، که نتیجه آن- به زعم وی- محتمل بودن وجود خدا را نشان می دهد. او این بار را بر دوش برهانی استقرایی گذاشته است. ریچارد سوئینبرن در تقریر این برهان با تفکیک نظم جهان به نظم زمانی و نظم مکانی و صورتبندی جدیدی از برهان طرح و تدبیر، تلاش درخوری در این راه نموده است. در این جستار سعی شده تا تقریر و روایت سوئینبرن از برهان نظم که در آثار متعدد او به انحای مختلف بیان شده است در یکجا و به صورت نظام مند تقریر شود، تا راه برای بررسی، نقد و یا تقویت آن هموارتر گردد. با جستجوی انجام گرفته این برهان تاکنون با نظامی که در این مقاله بدان پرداخته شده است، صورتبندی نشده است.
ملخص الجهاز:
"اﻣﺎ ﺑﺮای ﺧﻼﺻﯽ ﻧﻔﺲ از ﻣﺸﺘﻬﯿﺎت ﻗﻮای ﺷﻬﻮاﻧﯽ و ﺳﻠﻄﻪﺟﻮﯾﯽ ﻗﻮة ﻏﻀﺐ و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻗﻮة ﻋﻘﻠﯿﻪ- ﮐﻪ ﺑﺪون آن ﺳﻌﺎدت و ﮐﻤﺎل اﻧﺴﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد- ﺻﺪراﻟﻤﺘﺄﻟﻬﯿﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ: ﭼﻮن ﮐﻤﺎل ﻧﻔﺲ ﺑﻪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺑﺪن و ﻗﻮای ﺳﻪﮔﺎﻧﮥ ﻧﻔﺲ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد، اﻧﺴﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻣﯿﺎن اﺧﻼق ﻣﺘﻀﺎده در آﻧﭽﻪ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﮥ ﻗﻮة ﺷﻬﻮی اﺳﺖ و ﺿﺪش، و آﻧﭽﻪ اورا ﺑﻪ ﻏﻀﺐ ﻣﯽآورد و ﺿﺪش، ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻔﺲ از ﻗﻮای ﺑﺪﻧﯽ ﻣﻨﻔﻌﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﻗﻮای ﺧﻮد ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ و آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻋﻘﻞ درآورد.
رواﯾﺖﻫﺎی ﮐﻼﺳﯿﮏ، ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای، ﺗﻨﻈﯿﻢ دﻗﯿﻖ، ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﻠﯿﻞ ﺑﯿﻮﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و اﻃﻼﻋﺎت زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺿﻤﻦ آﻧﮑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ رواﯾﺖﻫﺎﯾﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ، اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽآﯾﺪ اﮔﺮ ﺑﺘﻮان اﯾﻦ رواﯾﺖﻫﺎ را در ﺧﺪﻣﺖ »اﺳﺘﺪﻻل از راه ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺗﺒﯿﯿﻦ« در آورد، ﺑﺮﻫﺎن ﻧﻈﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮی در اﺛﺒﺎت وﺟﻮد ﺧﺪا در ﮐﻨﺎر ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺮاﻫﯿﻦ اﯾﻔﺎ ﮐﻨﺪ.
69 دو ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﻫﺴﺘﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ رواﯾﺖ ﺳﻮﺋﯿﻨﺒﺮن، ﺑﺮ آﻧﯿﻢ ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ ﺑﺮﻫﺎن ﻧﻈﻢ ﻫﻨﻮز ﺷﺨﺼﯿﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ راﻫﻨﻤﺎی اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﯿﻌﻪ دارد وﻟﻮ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻄﻠﻖ و ﯾﻘﯿﻨﯽ ﺧﺪا را اﺛﺒﺎت ﮐﻨﺪ.
ﺗﻮﻣﺎس آﮐﻮﯾﻨﺎس ﮐﻪ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ راه ﭘﻨﺠﻢ ﺧﻮد را ﺑﺮﻫﺎن ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﻨﺎﻣﺪ، اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر ﻗﺎﻋﺪهﻣﻨﺪ ﻣﻮﺟﻮدات ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺟﻮدات ﺗﺤﺖ ﺗﺪﺑﯿﺮ و ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺟﺎﻧﺪاری اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺎﯾﺖ و ﻫﺪف ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ وا ﻣﯽدارد؛ ﻟﺬا »ﻣﻮﺟﻮد ذی ﺷﻌﻮر، ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺿﺎﺑﻄﻪﻣﻨﺪ ﻣﻮﺟﻮدات ﻓﺎﻗﺪ ﺷﻌﻮر را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد."