خلاصة:
تربیت اخلاقی بخش های مختلفی هم چون، ارتقای معرفتی، تعالی عاطفی- انگیزشی، تقویت اراده و شکل دهی ملکات فاضله اخلاقی دارد. در این میان، تحکیم مبانی معرفتی از جایگاه پایه ای برخوردار است و اصلاح سایر مولفه ها نیز بدون اصلاح شناخت های متربی امکان پذیر نمی باشد. برای معرفت بخشی کارآمدتر متربیان، می توان از روش قرآن برای تعلیم و تفهیم مطالب بهره جست؛ روشی که می توان آن را، روش «تبیین» نامید. این پژوهش، تحقیقی کاربردی است که با رویکرد درون دینی و با شیوه تحلیل آیات مربوطه از قرآن کریم انجام گرفت تا ابعاد و مولفه های شیوه «تبیین» –تبیین کننده، شیوه تبیین و مخاطب - روشن شود. سپس کاربرد این شیوه در تربیت اخلاقی تشریح شد و بر اساس یافته ها، وضع موجود برنامه های تربیت اخلاقی کشور مورد بررسی آسیب شناسانه قرار گرفت و مشخص شد که تمام مولفه های مورد نظر(محتوای کتب درسی، روش تدریس، شیوه های ارزشیابی و مهارت های مربی) از شیوه تربیتی تبیین فاصله زیادی دارند. در نهایت پیشنهاداتی کاربردی جهت تغییر و اصلاح روش های تربیتی موجود و جایگزین نمودن آن با روش قرآنی تبیین، برای دو نظام رسمی و غیر رسمی تربیت اخلاقی، به تفکیک مطرح گردید.
Moral education has different aspects such as knowledge upgrading، motivational-emotional sublimation، reinforcement of will and formation of moral virtues. Among these، the strengthening of the basics of knowledge has a fundamental position and the reformation of other parameters، too، without recognition of the learner would not be possible. To make learners knowledgeable in an effective manner، one can use the method of Quran in teaching contents; this method is called explanation. This study is an applied research with inside-the-religion approach in a method of analysis of Quranic verses in order to clarify aspects and parameters of the method of explanation- explainer، method of explanation، and addressee. Then، the application of this method in moral education is described. Besides، on the basis of the findings، the present situation of moral education programs is pathologically investigated. It was found that all the parameters (contents of the textbooks، teaching methodology، assessment methods`، and instructors’ skills) are far from explanation. At the end، some applied suggestions are made for the change and reformations of educational methods replacement of such old forms with Quranic methods for both formal and informal systems of moral education.
ملخص الجهاز:
تحليلی مفهومی از روش «تبيين» و کاربرد آن در تربیت اخلاقی با تأکید بر تفسیر المیزان دكتر فاطمه وجدانی* دکتر محسن ایمانی** دکتر رضا اکبریان*** دکتر علیرضا صادقزاده قمصری**** چکیده این مقاله، تحقیقی کاربردی است که با رویکرد درون دینی و با شیوه تحلیل آیات مربوطه از قرآن کریم انجام شده است تا ابعاد و مؤلفههای شیوه «تبیین» – تبیینکننده، شیوه تبیین و مخاطب - روشن شود.
سپس کاربرد این شیوه در تربیت اخلاقی مطرح شده و بر اساس یافتهها، وضع موجود برنامههای تربیت اخلاقی کشور مورد بررسی آسیبشناسانه قرار گرفتهو مشخص شده است که تمام مؤلفههای مورد نظر(محتوای کتب درسی، روش تدریس، شیوههای ارزشیابی و مهارتهای مربی) از شیوه تربیتی تبیین فاصله زیادی دارند.
در نهایت پیشنهاداتی کاربردی جهت تغییر و اصلاح روشهای تربیتی موجود و جایگزین كردن آن با روش قرآنی تبیین، برای دو نظام رسمی و غیر رسمی تربیت اخلاقی، به تفکیک مطرح شده است.
نگاه غربی، کاملاً دنیوی و مادی است و تنها در پی آن است که فرصتی برای دانشآموزان ایجاد کند تا ارزشها و عقايد اخلاقي خودشان را بهتر و واضحتر بشناسند و در نهایت، هرگونه ارزشگذاری شخصی توسط آنها مناسب و موفقیتآمیز تلقی میشود (الرود، 1382)؛ امّا روش قرآنی تبیین، مبتنی بر جهانبینی الهی است؛ لذا اولا، معرفت اخلاقی، وحیانی، حقیقی و قطعی است و محتوای مشخصی (اصول ثابت اخلاقی) برای تبیین وجود دارد و نقطه نهایی مطلوبی نیز (پذیرش عقلی حقایق و ارزشهای معین و ایمان و عمل به آنها) برای آن در نظر گرفته میشود و چنین نیست که مربی از موضع خنثی با مسائل برخورد کند.