ملخص الجهاز:
اين كنگره̾ عظيم گذشته از اينكه بُعد عبادی مخصوص به خود دارد و بايد قبل از ورود به آن، از هر نظر برای عازمان بيت الحرام آموزش داده شود، بُعد سياسی اجتماعی آن نيز از ويژگی خاصّی برخوردار است و همانگونه كه امام عزيزمان مكرر فرموده اند، حج بهترين و مناسب ترين مكانی است كه در آن، مسائل و مشكلات مسلمانان بررسی و حل می شود.
امام خمينی جنبه اجتماعی احكام اسلام سخنی كه به طور قاطع می توان بيان داشت اين است كه : جنبه اجتماعی دستورات اجرائی و عملی و تعليمات و معارف اسلام نسبت به نيازهای فردی و تكامل شخصی افزونیدارد و در اين مطلب هيچ اغراقی نيست اگر گفته شود كه : توجهات فردی كه در معارف اسلام هست، ضمن اينكه خود اصالتی دارد، جنبه مهم تری برای تكامل جامعه دارد.
البته به نظر می رسد كه ديد قرآن و اسلام اين است كه جامعه را بدون اصلاح فرد نمی توان اصلاح كرد و از اين روی، يك سلسله برنامه هائی برای تك تك افراد تنظيم شده ولی هيچ وقت و در هيچ جا غفلت نشده كه اين فردسازی و انسان سازی برای ايجاد جامعه̾ بهتر است.
اگر اينها چنين طرز فكری دارند كه مردم مناسكشان را آرام انجام دهند و برگردند، اين طرز تفكر انحراف است ولی اگر اين چنين فكر نمی كنند بلكه اين را بهانه كرده اند برای اينكه نگذارند ماهيّتش روشن شود، شيطنت است.
امام خمينی مديريّت صحيح مكه به مديران عربستان سعودی بگوئيد : همانگونه كه شما تلاش می كنيد برای مردم وسائل مادّی را تأمين نمائيد كه ما از اينها نيز تشكر می كنيم، ولی هدف حج اين مسائل نيست.