خلاصة:
بررسی نحوه مواجهه ناگارجونه با مسئله خدا و شناخت او نشان می دهد که توسل به دیدگاه های الاهیاتی ای چون خداباوری، الحاد، لاادری گرایی، و وحدت وجود نمی تواند برداشت درستی از دیدگاه مکتب مادهیمیکه در باب وجود خداوند را فراروی ما نهد. ناگارجونه در پی آن است با تحلیلی نقادانه به سراغ تصوری برود که عامه مردم از مفهوم خدای شخصی دارند. این مقاله می کوشد براهین ناگارجونه را به شیوه فلسفه دین نظام مند کند و در اختیار خوانندگان قرار دهد. رویکرد حقیقی مکتب مادهیمیکه به وجود خداوند برخلاف آن چه مرسوم شده نه رویکردی توحیدی است و نه رویکردی الحادی؛ توحیدی نیست، چون این مکتب نمی گوید «خدا وجود دارد» و الحادی هم نیست، زیرا از گزاره «خدا وجود ندارد» نیز دفاع نمی کند و هر دو را غیر عقلانی می داند. این رویکرد توجه محققان اندیشه های مکتب مادهیمیکه را در گذشته به خود جلب نکرده و امید است که این جستار بتواند فهم بهتری از تلقی مکتب بودایی مادهیمیکه در باب مسئله وجود خداوند به دست بدهد.
ملخص الجهاز:
comتاریخ دریافت: 9/4/1392، تاریخ پذیرش: 15/5/1392"/>* چکیده بررسی نحوة مواجهة ناگارجونه با مسئلة خدا و شناخت او نشان میدهد که توسل به دیدگاههای الاهیاتیای چون خداباوری، الحاد، لاادریگرایی، و وحدت وجود نمیتواند برداشت درستی از دیدگاه مکتب مادهیمیکه در باب وجود خداوند را فراروی ما نهد.
رویکرد حقیقی مکتب مادهیمیکه به وجود خداوند برخلاف آنچه مرسوم شده نه رویکردی توحیدی است و نه رویکردی الحادی؛ توحیدی نیست، چون این مکتب نمیگوید «خدا وجود دارد» و الحادی هم نیست، زیرا از گزارة «خدا وجود ندارد» نیز دفاع نمیکند و هر دو را غیر عقلانی میداند.
مقدمه مکاتب فلسفی و فیلسوفان هندی هر کدام به نحوی با مسئلة وجود خداوند مواجه شده و بر اساس پیشفرضهای فلسفی و متافیزیکی خود، رویکردهای متفاوتی را در این بارة اتخاذ کردهاند که از میان آنها ناگارجونه (150-250 م) و مکتب مادهیمیکه (Madhyamika) وی، از نوعی دیگر است و رویکردی تحلیلیتر و نقادانهتر دربارة این موضوع دارد که تا به حال مغفول واقع شده و بهدرستی و از سر شکیبایی و تأمل بیشتر بررسی نشده است.
این مقاله در پی آن است که نحوة مواجهشدن ناگارجونه با مسئلة خداوند را بررسی کند و نشان دهد که آیا دیدگاههای الهیاتی(=کلامی)ای چون خداباوری، الحاد، لاادریگرایی و وحدت وجود میتوانند برداشت درستی از دیدگاه این مکتب در باب خدا را فراروی ما نهند.
<EndNote No="10" Text=" ظاهرا ناگارجونه بر این باور است که خداباوران گمان میکنند میتوانند برای تبیین منشأ عالم از وجود چیزی به نام خداوند بهره برند، اما او مایل است نشان دهد که نمیتوان از این دیدگاه دفاع کرد.