خلاصة:
سیل یکی از مخاطرات محیطی است که هر ساله خسارات فراوانی به بار می-آورد. از آنجا که اغلب ویژگی های محیطی را می توان در ارتباط با الگوهای گردشی تبیین کرد، بررسی و تعیین الگوهای سینوپتیکی مولد سیلاب های مخرب و فراگیر اهمیت و ضرورت خاصی می یابد. در این مطالعه، پس از تعیین آستانه سیلاب های مخرب و فراگیر، داده های ارتفاعی تراز 500 هکتوپاسکال برای 44 طوفان مولد سیل در حوضه آبریز دریاچه ارومیه (22 ایستگاه) (171 روز سیلابی) طی دوره (1384-1370) با استفاده از روش تحلیل عاملی و تکنیک خوشه بندی سلسله مراتبی وارد در محیط نرم افزار آماری SPSS تجزیه و تحلیل شد. و نهایتا هفت الگوی سینوپتیکی حاکم بر سیلاب های مخرب و فراگیر سطح حوضه آبریز مزبور شناسایی و طبقه بندی شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که، به هنگام وقوع سیلاب های مذکور محور تراف به سمت عرض های جغرافیایی پایین عمیق تر شده و موقعیت حوضه آبریز دریاچه ارومیه نسبت به اغتشاشات سطح بالا به گونه ای بوده که، یا در زیر منطقه واگرایی بالایی جلو تراف های موج کوتاه بادهای غربی قرار گرفته، یا در زیر قسمت جلوی سیستم سینوپتیکی سردچال بالایی واقع شده و یا اینکه در زیر قسمت جلوی بادهای غربی مسیر جنوبی سیستم مانع قرار گرفته است. در این بین، الگوی سینوپتیکی تراف موج کوتاه بادهای غربی مولد 3/67% از کل سیلاب ها می باشد.
ملخص الجهاز:
بررسی و شناسایی الگوهای سینوپتیکی تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال مولد سیلاب های مخرب و فراگیر سطح حوضة آبریز دریاچة ارومیه دکتر زهرا حجازی زاده عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم تهران دکتر زین العابدین جعفرپور عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم تهران نادر پروین دانشجوی دکتری اقلیم در برنامه ریزی محیطی دانشگاه تربیت معلم چکیده سیل یکی از مخاطرات محیطی است که هر ساله خسارات فراوانی به بار می آورد.
از آنجا که بررسی عوامل اقلیمی ایجاد سیلاب های بزرگ و مخرب مدنظر است ، در این گونه 1-Fovell and Fovell 2-Jones 3-Diem 4-Casas and et al 5-Cavalcanti & Kayano 6-Aizen and et al 7-Maddox and et al 8-Jingyi & Hall 9-Bhalme & Mooley مطالعات عمدتا تداوم بارش های سنگین وبیش از حدمعمول به عنوان عامل اصلی ایجاد سیل ذکر شده و الگوهای سینوپتیکی حاکم بر وقوع بارش های نادر و غیر معمول را برای لایه های بالای جو و سطح زمین شناسایی و تحلیل کرده اند (برازدیل و همکارانش ١، ١٩٩٩؛ کاروالهو و همکارانش ٢، ٢٠٠٢).
1-Frich and et al با توجه به اینکه شناسایی و طبقه بندی دقیق الگوهای سینوپتیکی براساس روش های کمی و بدون اعمال نظر محقق نیاز به استفاده از روش آماری و ریاضی پیچیده ای دارد، بدین منظور، برای پردازش آنها به کمک روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای داده های ارتفاع سطح ٥٠٠هکتوپاسکال روزهای وقوع سیلاب های مخرب حوضة آبریز شامل ٣٩٩ تلاقی یا نقطة ارتفاعی واقع در محدودة بین ١٥ تا ٦٠ درجة عرض جغرافیایی شمالی و١٥تا٦٥درجة طول جغرافیایی شرقی به صورت یک ماتریس ١٩ ردیف در ٢١ ستون تنظیم شده است .