خلاصة:
گسترش شهرنشینی و فشار ناشی از نیازهای مختلف جمعیت نه تنها ساختار فضائی شهرها را دچار دگرگونی نموده، بلکه نقاط روستایی پیرامون آنها را نیز دستخوش تغییرات چشمگیر اقتصادی– اجتماعی و کالبدی نموده است. بر این اساس ضرورت توجه به اصل مکمل بودن و تقسیم کار مناسب با اتکا بر شناخت قابلیتها، نیازها و تنگناها که لازمه ایجاد ارتباطی متعادل جهت تداوم حیات شهر و روستاهای پیرامونی است، جای خود را به نگرش به روستاها به عنوان آلترناتیوی جهت رفع مشکلات شهری داده است. تحقیق حاضر به شیوه تحلیلی- پیمایشی و با استفاده از جمع آوری داده ها به صورت میدانی و کتابخانه ای به بررسی و مقایسه ابعاد تغییرات فضائی روستاهای دور و نزدیک به شهر ساوه پرداخته و سعی در شناخت عملکرد این شهر بر روستاهای پیرامونی با تاکید بر اهمیت نقش فاصله از شهر داشته است. جامعه آماری تحقیق را 28 روستای دهستان نورعلی بیگ تشکیل می دهد که از آن میان 4 روستا با فواصل متفاوت به شهر به عنوان نمونه انتخاب شده اند. یافته های تحقیق حاکی از اهمیت نقش فاصله از شهر ساوه در میزان تغییرات فضایی نقاط روستایی دهستان نورعلی بیگ همچون تحولات جمعیتی، اقتصادی و کالبدی می باشد. بطوریکه نیازهای فزاینده زندگی شهری، روستاهای پیرامونی را در قالب نظام مرکز– پیرامونی جدیدی با اتکاء بر کارگر و زمین ارزانقیمت، تابع تغییراتی جهت رفع این نیازها نموده است. از این رو نتایج حاصله بر ضرورت توجه مسئولین به اعمال نگرشی ناحیه ای در برنامه ریزی شهر و روستا و تعیین جایگاه هر روستا اعم از دور و نزدیک در ایجاد ارتباطی متعادل و منطقی مبتنی بر شناخت توانهای طبیعی و انسانی شهر و روستا را محرز می سازد.
ملخص الجهاز:
دهستان نورعلی بیگ (با جمعیتی برابر با ١٢٢٦٩ نفر) بعنوان یکی از دهستان های پیرامون شهر ساوه ، که تغییرات یاد شده نظیر خوابگاهی شدن پاره ای از روستاها به وضوح در آن مشاهده می شود، برای مطالعه موردی این پژوهش انتخاب گردیده و سعی شده است با ارائه تحلیلی از روابط متقابل شهر ساوه و روستاهای پیرامونی ، چگونگی تأثیرگذاری عملکرد شهر ساوه در ایجاد تغییرات کارکردی و ساختار فضایی روستاهای دهستان مذکور آشکار گردد.
از این رو پژوهش حاضر تلاشی است برای یافتن پاسخ به دو سؤال محوری زیر در تحقیق : ١- عملکرد شهر ساوه در قالب نظام مرکز– پیرامون چگونه سبب تغییرات در کارکرد و ساختار فضایی روستاهای پیرامونی شده است ؟ ٢- رابطة میزان فاصله و تأثیر عملکرد شهر ساوه بر روستاهای پیرامونی چگونه است ؟ ادبیات نظری مدل جاذبه : ایده مدلهای کنش متقابل بین نقاط را که به عنوان «مدلهای جاذبه »١ شناخته می شوند را به «کری » در سال ١٨٥٨ م.
/ شکل (٤) (الف و ب)، خط رگرسیون جمعیت با خدمات و خدمات با مسافت در دهستان نورعلی بیگ ، سال ١٣٧٥ در ادامه پژوهش به منظور تحلیل دقیق تر از وضعیت فضایی ناحیه ؛ و تأثیر فاصله در تغییرات ایجاد شده در روستاهای دور و نزدیک دهستان مورد مطالعه نسبت به شهر ساوه ، از راه مطالعات میدانی (بصورت پرسشگری ) این مهم مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است .