خلاصة:
مدیریت مشارکتی از مباحثی است که جای آن در مطالعات اسلامی خالی است. پژوهش حاضر با توجه به اهمیت مدیریت مشارکتی در نظام آموزشی، به مطالعه مولفههای مدیریت مشارکتی از دیدگاه علم مدیریت و از دیدگاه اسلام میپردازد. روش مقاله، توصیفی ـ تحلیلی است و نویسنده نتیجه میگیرد که تفاوت عمدهای بین مدیریت مشارکتی از دیدگاه اسلام و مدیریت مشارکتی از دیدگاه علم مدیریت وجود دارد. این تفاوتها به ویژه در مبانی و جهتگیری مشورت و مفاهیم تمرکززدایی و تفویض اختیار دیده میشود. در مدیریت مشارکتی بر مبنای اسلام، مشورت در اموری که برای آن حکم مشخصی وجود دارد و تکلیف روشن است، جایز نمیباشد؛ زیرا حکم اسلام را باید اجرا کرد. همچنین مشورت باید در جهت اصلاح امور باشد. به علاوه علیرغم اینکه علم مدیریت در غرب تاکید زیادی بر تمرکززدایی دارد، در اسلام بر تمرکز در رهبری به عنوان عامل وحدت تاکید میشود و در مواردی که تفویض اختیار صورت میگیرد، این اختیار، امانتی در دست فرد محسوب میگردد.
ملخص الجهاز:
"بنابراین به نظر میرسد علی رغم اینکه در اسلام بر تمرکز در رهبری به عنوان عامل وحدت تأکید شده است، این امر منافاتی با عدم تمرکز یعنی مواردی که با نظر مدیر مسؤولیت به دیگر افراد تفویض میگردد، ندارد.
همچنین در مبانی مدیریتی اسلام، تمرکز در عین عدم تمرکز مطرح است به این معنی که اگرچه ممکن است در روشهای افراد در فرمانبرداری و فرمانروایی تفاوتهایی وجود داشته باشد، ولی در تبعیت از حکم خدا و اسلام وحدت وجود دارد و با وجود مواردی که در بالا شرح داده شد، فرمانداران منصوب از سوی امام علی7 مختار در انجام بسیاری از امور به صورت غیر متمرکز و بدون حکم امام بودهاند، ولی حق غفلت از حکم اسلام را نداشتند.
اما سؤال اینجاست: در مدیریت غیرمتمرکز و تفویض اختیار به مدیران چه شرایطی باید وجود داشته باشد؟ 1ـ یکی از شرایط مهم برای غیر متمرکز عمل کردن مدیر و تفویض اختیار به زیردستان از نظر مدیریت اسلامی این است که افراد بر مبنای قانون الهی عمل نمایند و حکم دین خدا را خدشهدار نکنند.
در حیطه تمرکز زدایی و تفویض اختیار نکته مهم این است که اسلام بر تمرکز در رهبری به عنوان عامل وحدت تأکید زیادی دارد ولی در عین حال تأکید گردیده است در اموری که به دیگران تفویض میشود ویژگیهای فرد مورد نظر از هر نظر متناسب با مسئولیت تفویض شده به وی باشد و بعد از امتحان مسئولیت به افراد واگذار گردد و نیز حوزههای اختیار فرد باید به روشنی معین گردد، مسئولیتی که به فرد تفویض میگردد امانتی است در دست وی و افراد مسئول همه باید بر مبنای حکم الهی عمل نمایند."