خلاصة:
در این مقاله نمایی هر چند فشرده از آیین ها و افسانه های سـرزمین پـرآوازه حاشـیه رود قزل اوزن که منشا شکل گیری تمدنی سترگ و قابل توجه در این مرز و بـوم بـوده، مورد بررسی قرار گرفته است . آیین هایی که برای آمدن فصل بهار و نوروز رواج داشت و برخی هم اکنون نیز وجود دارد و اجرا می شود. از جمله این مراسم می توان بـه آیـین تکم خوانی ، مراسم آققویون و قرهقویون، پیکهای بهاری، چهارشنبه سوری (چهارشـنبه آخر سال)، قیشدان چیخدیم ، قاشق زنی و غیره اشاره کرد. این آیین ها و مراسم با باورها و افسانه هایی که در ذهنیت تاریخی مردمان این سرزمین وجود دارد، پیوند خوردهاند.
ملخص الجهاز:
اين پيکهاي نوروزي در اواخر اسفند ماه و دو سه روز به عيد نوروز مانده به شـهر مي آمدند و با پولهايي که به عنوان هديه از اردبيلي ها مي گرفتند نقل ، نبات، خـشکبار و لباسهاي نو مي خريدند و چند ساعت به تحويل سال نـو مانـده بـه روسـتاهـاي خـود بازمي گشتند؛ گويي رسالت بزرگ خود را به پايان رساندهاند سبزههـا را در جـويهـاي آب مي انداختند و تکم چي ها «تکه » را در کيسه ميگذاشتند چون ديگـر تـا سـال آينـده / «تکه » وظيفه اي نداشت .
نمونه اي از اشعار تکم چي ها سيزين بو تازا بايراموز مبارک rakmuz mobayraba ̂zasizin bu ta سال نوي شما مبارک آيوز ايلوز گونوز هفتوز مبارک rakyuz iluz gonuz haftuz mobaa ماه و سال و روز و هفته شما مبارک گچيپ فصل زمستانون جفاسي sinon jafaip fasle zemestagec سختي فصل زمستان به پايان رسيد گلير فصل بهارون خوش هواسي sihava ̌run xosgalir fasle baha فصل خوش آب و هواي بهار در راه است چمنله کوهسارون وار صفاسي sir safarun vaamanla kuhsac چمن و (سرسبزي) کوه چه صفايي دارد اگر سخت اولدي قيش يتيردي تمامه mayetirdi tama ̌agar saxt oldi qis اگرچه زمستان سختي بود ولي تمام شد گئديب قاريز گيئندي تازا جامه maja ̂zariz geyindi tagedib qa برف (زمستان) رفته و (زمين ) لباس جديدي پوشيده آغاجلاردا سالور قوش آشيانه naiyasa ̌lur qussa ̂rdajlaqaa پرندگان روي درختان لانه مي سازند (جاويد، ١٣٤٤: ٢٦٥ تا ٢٦٨) تکم چي ها تکم را در دست مي گرفتند و تصنيف هاي بهاري و نوروزي مي خواندنـد و فرارسيدن روزهاي نيکو و پربرکت بهار و آغاز سال نو را بـه مـردم مـژده مـي دادنـد، مردم نيز نسبت به آنها مهرباني مي کردند و به آنها هديه مي دادند، زيرا آنان را خوشقدم و شگونآور مي دانستند.