خلاصة:
آیه تطهیر یکی از پرمناقشهترین آیات قرآن بین مفسران شیعه و اهل سنت، پیرامون مسئله عصمت «اهل بیت» است. شیعه «اهل بیت» را مختص خمسه طیبه(ع) میداند و در مقابل، برخی از علمای اهل سنت «اهل بیت» را مختص زنان پیامبر، برخی دیگر شامل زنان پیامبر و خمسه طیبه و برخی دیگر «اهل بیت» را اعمّ از خویشان و اقوام پیامبر و... میدانند.در این بین یکی از ادلّه مفسران شیعه بر این ادعا، «تغییر ضمیر» از جمع مونث به جمع مذکر در آیه تطهیر است. این پژوهش با رویکردی توصیفی - تحلیلی در پی نقد و ارزیابی این مطلب، به واژهشناسی کلمه «اهل» و موارد استفاده آن در لغت و قرآن پرداخته و به این نتیجه رسیده است که هرچند با دلایل متقن عقلی و نقلی میتوان ثابت کرد «اهلالبیت» اختصاص به خمسه طیبه دارد، اما استناد اغلب علمای شیعه به «تغییر ضمیر» محل بحث و تامل است.
ملخص الجهاز:
حال به ارزيابي ديدگاه برخي از مفسران اهل سنت پرداخته و به طور مختصر به برخي از اين نظرات اشاره ميشود: بررسي ديدگاه برخي از مفسران اهل سنت پيرامون تغيير ضمير در آيه تطهير: مقاتل بن سليمان با نظر به معناي لغوي اهل بيت و با استدلال به اينكه چون زنان پيامبر در خانه ايشان هستند، مقصود از اهل بيت را همسران پيامبر دانسته و ميگويد: «يا أَهْلَ الْبَيْتِ يعنى نساء النبي لأنهن فى بيته وَ يُطَهِّرَكُمْ من الإثم الذي ذكر فى هذه الآيات تَطْهِيراً».
» (قرطبي، 1364: ج14، ص 183) آلوسي، يكي ديگر از مفسرين اهل سنت نيز در توجيه اختلاف ضماير ميگويد: «و أورد ضمير جمع المذكر في (عَنكُم) و(يُطَهِّرَكُم) رعاية للفظ الأهل والعرب كثيراً ما يستعملون صيغ المذكر في مثل ذلك رعايةً للفظ»؛ (كُم) در اين دو مورد براي مراعات لفظ (اَهل) مذكّر آورده شده است و عرب در مثل چنين حالتي بسيار از صيغه مذكر استفاده ميكند.
با توجه به همين شأن نزولها، علامه طباطبايي با ذكر اين مطلب كه در هيچ يك از هفتاد طريق متعددي كه در ذيل آيه تطهير از شيعه و اهل سنت نقل شده، حتي يكي از آنها نيز به نزول قسمت انتهايي آيه 33 در خلال آياتي كه مخاطب آنها زنان پيامبر است، اشاره ندارد، معتقد است كه اين قسمت از آيه مورد بحث، مستقلاً و در يك واقعه جداگانه نازل شده است و تنها و تنها به خمسه طيبه(ع) اختصاص دارد و همسران پيامبر مشمول آن نيستند.