خلاصة:
تقسیم مسولیت مدنی وقتی مطرح میگردد که دو یا چند شخص در حادثه زیانبار دخیل باشند. با توجه به اینکه مسولیت در هر حادثه بر اساس قواعد مسولیتی تعیین میگردد؛ بنابراین, در کلیه حوادث زیانبار از جمله حوادثی که ناشی از اجتماع اسباب است و تقسیم مسئولیت در آن مطرح است, باید قواعد مذکور شناسایی شود. قواعد مذکور در حقوق ایران در این مورد ممکن است تحت یکی از این عناوین مطرح شود: اجتماع دو سبب در عرض یکدیگر، دو سبب با تاثیر جداگانه، دو مباشر اشتراکی، دو مباشر با تاثیر جداگانه و دو سبب و یا دو مباشر به نحو مجمل. وقتی دو یا چند شخص مشترکا به عنوان سبب زمینه حادثه زیانبار را ایجاد نموده باشند, اصطلاحا چند سبب در عرض یکدیگر محسوب می گردند و به نسبت مساوی مسول جبران خسارت خواهند بود دو سبب ممکن است موجب حوادث زیانبار جداگانه به زیاندیده ی واحدی گردند, در این صورت اصطلاحا چند سبب با تاثیر جداگانه نامیده می شوند و در این مورد اصولا هر شخص مسول خساراتی است که خود وارد نموده, ولی هر گاه میزان خسارت وارده توسط هر یک نامشخص باشد هر دو به طور مساوی عهده دار مسولیت خواهند بود. در صورتی که دو شخص به طور مستقیم (بدون واسطه) در حادثه زیانبار دخالت داشته باشند, گاهی ممکن است تحت عنوان دو مباشر اشتراکی در حادثه زیانبار دخالت داشته باشند که در این صورت به طور تساوی عهده دار مسولیت خواهند بود.گاهی به عنوان دو مباشر با تاثیر جداگانه در حادثه نقش خواهند داشت که در این صورت هر یک مسول خساراتی است که خود وارد کرده است. مگر در مواردی که تاثیر هر یک از جهت میزان خسارت نامشخص باشد که در این صورت به طور تساوی مسولیت خواهند داشت. هر گاه حادثه زیانبار ناشی از فعل واحدی است که مردد بین چند عامل است؛ یعنی قراینی وجود دارد که اجمالا فعل یکی از دو یا چند شخص منجر به حادثه شده است ولی فاعل فعل زیانبار به نحو دقیق مشخص نمیباشد در این صورت در خصوص توزیع مسولیت نظرات مختلفی مطرح شده که نظر برگزیده تقسیم مسولیت به نسبت مساوی بین آنها میباشد
ملخص الجهاز:
"وقتی دو یا چند شخص مشترکا به عنوان سبب زمینه حادثه زیانبار را ایجاد نموده باشند,اصطلاحا چند سبب در عرض یکدیگر محسوب میگردند و به نسبت مساوی مسؤل جبران خسارت خواهند بود دو سبب ممکن است موجب حوادث زیانبار جداگانه به زیاندیدهی واحدی گردند,در این صورت اصطلاحا چند سبب با تأثیر جداگانه نامیده میشوند و در این مورد اصولا هرشخص مسؤل خساراتی است که خود وارد نموده،ولی هرگاه میزان خسارت وارده توسط هریک نامشخص باشد هردو به طور مساوی عهدهدار مسؤلیت خواهند بود.
(کاتوزیان،78،499) در اجتماع چند سبب با تأثیر جداگانه،اصولا هریک از اشخاص که به عنوان سبب موجب خسارت به زیاندیده شدهاند،مسؤلیت جبران خسارتی را که خود به تنهایی ب زیاندیده وارد کردهاند برعهده دارند,ولی در بعضی موارد ممکن است تشخیص میزان خساراتی را که دو سبب در دو حادثه جداگانه موجب ورود آن به زیاندیده شدهاند ممکن نباشد در این صورت نیز باید قایل به تساوی مسؤلیت هردو شویم زیرا هرگاه نسبت به دخالت دو یا چند نفر در ایراد خسارتهای جداگانه عالم باشیم,ولی نسبت به تأثیر هرکدام و بالتبع میزان مسؤلیت آنها آگاه نباشیم به علت اینکه نمیتوانیم یکی را بردیگری ترجیح دهیم یا به عبارت دیگر موجه نبودن ترجیح بلا مرجح،ناگزیر باید قایل به تقسیم مسؤلیت به صورت مساوی گردید.
بند دوم-چگونگی تقسیم مسؤلیت در اجتماع چند سبب یا مباشر به نحو مجمل در خصوص چگونگی تعیین مسؤلیت نظراتی به شرح زیر مطرح گردیده: الف-مسؤلیت تضامنی براساس این نظر با توجه به اینکه از طرفی حادثه زیانبار مشترکا توسط نامبردگان انجام نگردیده و از طرف دیگر عدم امکان ترجیح یکی بردیگری,دارای مسؤلیت تضامنی هستند هرچند این نظر سهولت بیشتری برای زیاندیده جهت جبران خسارت فراهم میکند,ولی علاوه براینکه فاقد مبنای عقلی و منطقی است در مقایسه با نظر اول که توسل به قرعه است منجر به بیعدالتی بیشتری نسبت به اشخاصی که در حادثه زیانبار دخالت نداشتهاند میگردد."