خلاصة:
پژوهش حاضر درصدد مطالعة بوروکراسی و بیگانگی ازکار در سازمانهای اداری ایران، به بررسی چگونگی تأثیر ویژگیهای بوروکراتیک سازمان بر بیگانگی ازکار کارمندان میپردازد. این پژوهش به شیوة پیمایش و ازطریق پرسشنامه انجام شده و نمونة آن از 30 سازمان دولتی در اهواز و به شیوة نمونهگیری خوشهای طبقهبندیشده انتخاب شده است. حجم نمونه شامل 400 کارمند بوده است. یافتههای این مطالعه نشان داد میان ویژگیهای رقابت تکنیکی و شرح وظایف با بیگانگی ازکار رابطهای معنادار و منفی وجود دارد. درحالیکه ویژگیهای دیگر شامل سلسلهمراتب اقتدار، غیرشخصیبودن، تقسیم کار و نظارت قوانین با بیگانگی ازکار بهطور معنادار و مثبت در ارتباط هستند. نتایج رگرسیون چندمتغیره نیز نشان داد رقابت تکنیکی، سلسلهمراتب اقتدار و شرح وظایف قویترین پیشبینهای بیگانگی ازکار هستند. نیز با وجود نقش مهم تحصیلات در بیگانگی از کار، ویژگیهای زمینهای در مقایسه با ویژگیهای بوروکراتیک سازمان در تبیین بیگانگی ازکار از اهمیت کمتری برخوردارند.
ملخص الجهاز:
"بدینترتیب گفتهاند که یکی از عوارض مهم در نظام اداری ایران، فقدان احساس تعلقخاطر کارکنان ادارههای دولتی به کار و سازمان است که خود باعث نوعی "بیگانگی ازکار" در بین کارکنان شده است که تا اندازهای تحت تأثیر ساختار سازمان و برخورد عناصر سازمان با کارکنان آن شکل میگیرد (توسلی و قدیمی، 1380).
پژوهش حاضر نیز سلسلهمراتب اقتدار، 1 تقسیم کار، 2 رسمیت 3 متشکل از دو عامل شرح وظایف 4 و نظارت قوانین، 5 غیرشخصیبودن، 6 و ارتقا براساس رقابت تکنیکی 7 را ویژگیهای بوروکراتیک سازمان در نظر میگیرد.
با درپیشگرفتن رویکرد شکاف در محیط کار، بیگانگی ازکار میزان شکافی تعریف میشود که میان دیدگاههای فرد درباب موقعیت کاریاش و شیوهای وجود دارد که احساس میکند موقعیت کار باید باشد (پرلین، 1962؛ شپارد و پانکو، 1974؛ سیمن، 1975؛ کوهن، 1976؛ متاز، 1981؛ ساروس، 2002).
بیگانگی ازکار متشکل از بیقدرتی، بیمعنایی، ازخودبیزاری، بهعنوان شکاف میان دیدگاههای کارکنان دربارة وضعیت موجود کار در ارتباط با ابعاد مشخص (آزادیـ کنترل، معنا، ابراز خود) و توقعات آنها از این ابعاد تعریف و اندازهگیری میشود.
بنابراین بیگانگی ازکار متشکل از بیقدرتی، بیمعنایی، ازخودبیزاری، بهعنوان شکاف میان دیدگاههای کارکنان دربارة اوضاع فعلی کار در رابطه با ابعاد مشخص (آزادیـ کنترل، معنا، ابراز خود) و توقعات آنها از این ابعاد تعریف و اندازهگیری میگردد.
درنهایت باید گفت براساس نتایج این مطالعه مشخص شد که هرکدام از ویژگیهای بوروکراتیک سازمان میتوانند بهطور متفاوتی بیگانگی ازکار را تحت تأثیر قرار دهند، برخلاف مطالعاتی که مدعی رابطة مثبت کلی میان بوروکراتیزهشدن و بیگانگی ازکار هستند."