خلاصة:
در این مقاله ، پیمان بغداد از زمینه های شـکل گیـری تـا سـرانجام آن مـورد بررسـی قـرار گرفته است . این پیمان از این جهت حائز اهمیت است که وابستگی ایران به غرب را در اوج جنگ سرد تثبیت نمود. همچنین این مقاله با ترسیم فضای بین المللی و منطقه ای به بررسـی نقـش بـازیگران اصـلی این پیمان یعنی آمریکا و انگلیس و سایر اعضای آن و نیز واکنش مخالفان یعنـی شـوروی و جهـان عرب پرداخته و سعی دارد نتیجه این پیمان را مورد تحلیل قرار دهد. پیمان بغداد از مهمترین پیمانهای امنیتی ، در دوران جنگ سرد بودن و تبعات امنیتی خاصـی را در روابط ایران و قدرتهای بزرگ بوجود آورد.
ملخص الجهاز:
"در ایران زمان دکتر مصدق ، نهضت ملی شدن صنعت نفـت و سیاسـت موازنـه منفـی 5 دنبال شد و در «کنفرانس باندوگ » نوید آزادی ملت های آسیایی و آفریقایی سرداده می شد و کانال سوئز زیر یوغ انگلستان ، ملی اعلام گردید و رژیم های خودکامه خاورمیانه ، یکی پـس از / دیگری سرنگون می شدند، شاه با پشت کردن به سیاست سنتی موازنـه منفـی تنهـا بـرای حفـظ موجودیت خود که سخت نگران آن بود، ایران را وارد پیمان نظامی بغداد کرد و به رغم تمایل قاطبه ملت ایران ، آنرا چنان به بلوک غرب وابسته ساخت که به کلی آزادی عملش را از دست داد؛ و از این سیاست غلط هیچ نتیجه ای جز ضرر عاید ملت نگردید و پیمان بغداد طی بیـست و سه سال بیهودگی اش را ثابت کرد (هوشنگ مهدوی ، ١٣٨٠: ٢٢١).
نتیجه گیری علت اصلی ناموفق بودن پیمان بغداد (سنتو) به جهت آن بـود کـه کـشورهای عـضو گمـان می کردند که پیوستن به این پیمان موجب تقویت کشور و فراهم آمدن زمینه رفع مشکلات و برخورداری از حمایت همه جانبه غرب می شود، در حالی که آمریکا و انگلیس هدفی جز دستاویز قرار دادن این کشورها برای رسـیدن بـه اهـداف اسـتعماری و توسـعه سـلطه خـود نداشتند و لذا بدون اینکه نتیجه ای برای کشورهای عضو داشته باشد منحل گردید و چه بسا زمینه سرنگونی حکومت های وابسته را فراهم کرد."