خلاصة:
نعمت های الهی همواره رحمتند و موجب برکت ، مـشروط بـر آنکـه قـدر آنهـا شـناخته وشکر آنها عملا بجای آورده شود. ونفت موهبت بزرگ الهی برای ملت ایران است و آن زمان که ارزش آن برای دولتمردان و رجال سیاسی ـ که مفهوم استقلال را بـه خـوبی درک کـرده بودنـد ـ آشکار شد، اراده جمعی ملت و دولت بر آن تعلق گرفت تا سایه جغد شوم استعمار را ـ که بیش از یک قرن بر سرپل های نفتی کشور سنگینی می کرد ـ مرتفـع سـازند و دولـت بریتانیـا را کـه تـا آن زمان همواره به دنبال نهادینه کردن نفوذ قانونی خود بر منابع نفتـی ایـران بـود، مغلـوب اراده خـود نمایند. این در حالی است که انگلستان پس از ملی شدن صنعت نفـت بـه لطـایف الحیلـی خواهـان دستیابی مجدد به منابع نفتی ایران بود لکن تازمانی که اتحاد میان آیت الله کاشانی و مصدق برقـرار بود موفق به این کار نشد و نهایت با ایجاد شکاف میان آن دو کودتای ٢٨ مرداد طراحـی شـده و بـه انجام رسید. در مقاله پیش رو سعی بر آن است تا بـا اشـاره بـه نفـوذ اسـتعماری انگلـیس در ایـران، شرایط تاریخی تبیین ، اوضاع سیاسی اجتماعی ایران تحلیل و علل زمینه ساز شکل گیری روند ملی شدن صنعت نفت مورد بررسی قرار گیرد.
ملخص الجهاز:
"» اعتصاب کارگران شرکت نفت اگرچه با تلاش بسیار دولت ایران پایان پذیرفت امـا دولت انگلستان همچنان در پی دسیسه و تحریـک کارمنـدان ایرانـی شـرکت نفـت بـود بـه طوری که در تاریخ ١٨ اردیبهشت ١٣٣٠ سپهبد شاه بختی (فرمانده نظامی اعزامی از تهران ) در تلگراف خود از استان شـشم (خوزسـتان ) بـه دکتـر مـصدق نخـست وزیـر وقـت اعـلام داشت : طبق اطلاع واصله کارمندان عالی رتبه ایرانی شرکت نفت به تـصور اینکـه در موقـع اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت ممکن است بیکار شوند اظهار نگرانی نمـوده انـد گفتـه 9 می شود که این شایعات از ناحیه کارمندان خارجی شرکت نفت می باشد.
نتیجه گیری با توجه به مطالبی که در این مقاله بدان اشاره شـد مـی تـوان اینگونـه جمـع بنـدی کـرد کـه امپراطوری بریتانیا پس از درک این موضوع که ایران می تواند به مثابه یک منطقه نفت خیـز در حوزه خاورمیانه به شمار آید به دنبال کسب نفوذی مرموزانه در مناطق جنوبی کشورمان بود و در سال ١٩٠١ با توافق با مظفر الدین شاه در جهت دستیابی به ایـن نفـوذ، اقـدام اولیـه خود را که انعقاد قرارداد دارسی بود انجام داد و ٧ سال بعد در پی اکتشاف چـاه هـای نفـت مسجدسلیمان همواره سعی در حفظ و تحکـیم موقعیـت خـود در ایـران و خـصوصا منـاطق جنوبی آن داشت و در این راستا با برقراری روابط دوستانه با خوانین ایلات جنوب کـشور راه های حفظ منافع نفتی خود در ایران را تقویت می کرد."