خلاصة:
شاهولیالله دهلوی با تأثیرپذیری از آرای ابنتیمیه در مسئله توحید و شرک، و با ارائه تعریفی از شرک به مبارزه با مظاهر شرک در جامعه اسلامی زمان خود پرداخت. به عقیده او شرک، به شرک در عبادت، استعانت، ندا و استغاثه، نذر و قسم تقسیم میشود، او در آثار خود با تشبیه کردن عمل مشرکان زمان پیامبر با مسلمانان زمان خود، اعمالی مثل زیارت قبور، شد رحال، تسمیه به همراه «عبد»، توسل، استغاثه، و نذر و قسم را از مظاهر شرک شمرد و مسلمانان زمان خود را از این اعمال بر حذر داشت. در این مقاله میکوشیم آرا و اندیشههای محدث دهلوی را در حوزه شرک و اقسام آن بررسی کنیم.
ملخص الجهاز:
"3 محدث دهلوی درباره مستثنی منه حدیث «لا تشد الرحال» میگوید: نهی رسولالله6 از شد رحال به خاطر سد ذریعه شرک بوده تا اینکه مردم، هر مسجد و هر مکانی را متبرک و مورد تعظیم همانند مسجدالحرام و مسجد نبوی و بیتالمقدس قرار ندهند؛ همانگونه که مردم در دوران جاهلیت این کارها را انجام میدادند، و این منظور رسولالله با تقدیر خاص مستثنی منه به مسجد و غیره حاصل نمیشود، بلکه باید کلام را بر عموم رها کرد، و بگوییم: «لا تشد الرحال إلی مکان من الأمکنة المعظمة بین الناس من المقابر والمساجد إلا إلی هذه الثلاثة المعظمة».
2 محدث دهلوی برای اثبات مدعای خویش - یعنی حرمت بناء بر قبور- 3 به روایت ابی الهیاج از امام علی7 استناد میکند که رسول خدا6 ایشان را فرستاد و به او چنین گفت: «أن لا تدع تمثالا إلا طمسته ولا قبرا مشرفا إلا سویته»؛ هیچ بتی را رها نکن مگر اینکه از بین ببری و هیچ قبری که برآمده است را رها نکن مگر اینکه همسطح کنی.
1 جواز توسل به ذات کوثری حدیث استسقاء عمر را یکی از دلایل جواز توسل به ذات میداند؛ زیرا ابن عبد البر در الاستیعاب، ذیل این روایت از عمر نقل میکند: «هذا والله الوسیلة إلی الله عزوجل»، 2 یعنی عباس عموی پیامبر وسیله من برای استجابت دعای من است، چنانکه قول عمر در روایت که گفت: «وإنا نتوسل إلیک بعم نبینا» صراحت در توسل به شخص عباس رضی الله عنه است."