خلاصة:
پیامد فضایی آمایش، تعامل میان انسان و فعالیتهایش در فضا، و بهطور کلی چیدمان منطقی از استقرار جمعیت و فعالیت در پهنة سرزمین است و نقش آن در برنامهریزیهای دیگر به نحوی است که تمام برنامههای توسعة اجتماعی و اقتصادی در سطوح مختلف جغرافیایی متأثر از آن است. لذا، آمایش فضایی شهرهای مرزی به عنوان نقاط راهبردی و امنیتی، مقولهای مهم محسوب میشود. هدف این پژوهش، تعیین رویکردها و برنامههای توسعه در آمایش شهرهای مناطق مرزی استان آذربایجان شرقی است. تحقیق حاضر با تکیه بر روشANP و با ارائة رویکرد تصمیمگیری چندمعیاره، ضمن شناسایی و رتبهبندی زیرشاخصهای برنامههای توسعة آمایش مناطق مرزی، برنامههای آمایشی را اولویتبندی میکند. جهت تعیین اولویتهای اجرایی برنامهریزی فضایی آمایش در دو سطح معیارها (4 معیار اصلی) و زیرمعیارها (9 زیرمعیار با 30 شاخص) با توجه به شرایط محیطی و منطقهای شهرهای مرزی آذربایجان شرقی انتخاب شد. پس از محاسبۀ تحلیل شبکهای، از میان رویکردهای توسعة آمایشی این استان رویکرد توسعة اقتصادی با زیرمعیارهای تأسیسات و تجهیزات زیربنایی، درمانی، حمل و نقل و ارتباطات، فعالیتهای اقتصادی و محیط زیست در اولویت نخست، توسعة روابط دیپلماتیک و امنیت ملی در اولویت دوم، و رویکرد توسعة فرهنگی و اجتماعی در رتبههای بعدی قرار گرفتند.
ملخص الجهاز:
بدين ترتيب ، با الهام از نظريه هاي مطرح شده با توجه به اينکه مباني نظري توسعۀ منطقه اي و تفسير عدم تعادل هاي منطقه اي منشاء اقتصادي يـا جغرافيـايي دارد و عوامـل امنيتـي، اجتمـاعي و فرهنگي، نيز نقش ب سزايي در تعادل بخشي منـاطق مـرزي دارد، و در جهـت تکامـل بيشـتر ايـن نظريه ها و توسعۀ مناطق مرزي، به کارگيري مدل هـايي بـراي تـدوين و اولويـت بنـدي برنامـه هـاي اجرايي در چارچوب برنامۀ آمايش سرزمين ضروري است .
روش پژوهش در اين پژوهش رويکردهاي توسعۀ شهرهاي مرزي در برنامه هاي آمايش سرزمين از منظـر بـرآورد اهداف ملي و منطقه اي اولويت بندي شده است .
در اين روش مقايسه هاي زوجي مؤلفه ها در هر سطر بـا درنظرگـرفتن اهميت نسبي آن ها در معيارهاي کنترل و بر مبناي اصول تجزيه وتحليل شبکه انجام ميگيرد، سـپس ، مدل تحليل شبکه به وسيلۀ ساختار شبکه اي، ارتباط خوشه ها را که تعيين کننـدة جهـت تـأثيرات آن - هاست ، تعيين ميکند؛ در صورتي که در بسياري از تصميم گيريها نميتـوان عناصـر تصـميم را بـه شکل سلسله مراتبي مدل سازي کرد.
بررسي پيشينۀ مطالعاتي تحقيق نشان داد پيش از اين ، در مطالعات جامع در زمينۀ برنامـه ريـزي شهري و منطقه اي فقط جنبه هاي ممکن توسعۀ فضايي در مناطق مـرزي و تعـادل بخشـي در نظـر گرفته شده است (شريف زادگان ، ١٣٨٦، ص ٤٠) و پس از تعيين عامل امنيت در منـاطق بـه توزيـع عادلانه منابع و امکانات در سرزمين تأکيـد شـده اسـت (١.