خلاصة:
«چگونه میتوان تهران آینده را ترسیم کرد؟» در پاسخ به این سوال ابتدا باید تهران را ترسیم کرده و به تصویر (Image) کشید تا بتوان آینده آن را تدوین کرد. بدیهی است که چیدمان آینده تهران هر چه باشد، غیر از وضعیت کنونی است. هنر، مدیریت وضعیت کنونی نیست؛ بلکه مهم اتخاذ روشی در مدیریت شرایط روز است که آینده آن نیز به خوبی مدیریت شود.
اولین طرح جامع تهران- که در سال 1348 اجرایی شد- دربرگیرنده احکامی بود که در فرایند مدیریت یا به فراموشی سپرده شد و یا امکان اجرای آنها فراهم نشد. به هرحال این طرح با تمام نقاط قوت، در عمل به اهداف خود دست پیدا نکرد و باید با طرح جدید سال 1373 معاوضه میشد، اما این کار نیز صورت نپذیرفت.
علیرغم آنکه در سالهای 86-1373 تهران فاقد طرح جامع مصوب بوده، ولی تهران درطول این سالها، به نوعی بهوسیله طرح سال 1373 (معروف به طرح آتک) و سپس تهران سال1380به همراه طرح مجموعه شهری تهران مصوب 1382 اداره میشد. در عین حال در حوزه شهرداری هم با اعمال ظرفیتهای مندرج در متن برنامه شهرداری، تا حدودی به وظایف شهرداری در قبال شهر رسیدگی شد.
در یک جمعبندی، برنامهریزان، پژوهشگران و مدیران اجرایی به این نتیجه رسیدند که باید درصدد ارتقاء مفهومی و کارکردی طرحهای مصطلح جامع شهری باشند. اطلاق طرح جامع تهران به طرح راهبردی-ساختاری یا ساختاری- راهبردی نیز حاصل چنین نگرشی بوده است. البته نیک میدانم که تغییر صرف واژگان نمیتواند محتوی را تغییر دهد زیرا طرح اخیر همان طرح جامع است که به سلیقه تهیهکنندگان و تصویبکنندگان تغییر نام پیدا کرد.
ملخص الجهاز:
"«مدیریت یکپارچه شهری»؛ الزامی برای تحقق اهداف طرح جامع تهران آنچه برای آینده شهر خود متصور میشویم را میتوان به دو بخش تقسیم کرد : یکی مطلوبیتها و آرمانهای ذهنی ما که باید در چارچوب قوانین دنبال شود و دیگری واقعیتهای موجود.
بهعنوان مثال اگر مقرر باشد که تهران IT Base شود، آیا نقش آن تغییر نمیکند؟ آیا نیاز به حرکت و میزان جنبش در سطح شهر تغییر نخواهد کرد؟ در این شرایط شاخصه شهر چیست؟ آیا در طرحهای توسعه شهری معطوف به آینده، نقش تهران آینده هم تعریف شده است؟ با تعریف نقش شهر، سایر اصول بالا مانند همافزایی و تولید ارزش افزوده نیز تعریف میشود.
تهران آینده از منظر قانون اساسی باید توجه داشت که چند سند عالی بالادست در کشور موجود است؛ از جمله قانون اساسی، سند چشم انداز سال 1404، برنامههای پنجساله، سند راهبردی توسعه شهر تهران، طرحهای جامع و تفصیلی و در کنار آن طرحهای موضعی و موضوعی.
اکنون آیا طرح تفصیلی ما در راستای قانون اساسی قرار دارد؟ آیا برای تحقق «حقوق ملت» که در قانون اساسی تعریف شده گام برمیدارد؟ و یا بهطور مثال از فصل سوم قانون اساسی، تحقق اصولی نظیر اصل 31 (حق مسکن)، اصل 30 (آموزش رایگان) و اصل 28 (ایجاد اشتغال که به توسعه پهنههای کار و فعالیت میانجامد) در کجای طرح توسعه تهران دیده شده است؟ مدیریت مطلوب با ارائه مطلوب خدمات به شهروندان ممکن است و ابعاد مختلف این خدمات (اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی) باید در کنار هم توسعه پیدا کند."