خلاصة:
بررسی جامعهشناختی آثار ادبی به عنوان یکی از روشهای موجود در جامعهشناختی ادبیات است که در آن، به بررسی ساختار و محتوای اثر ادبی و ارتباط آن با ساختار و تحولات جامعهای که اثر مولود آن است، پرداخته میشود. در این شیوه نقد که اجتماع و هنرمند و اثر او با یکدیگر رابطهای زنده و جدایی ناپذیر دارند، مورد بحث و ارزیابی قرار میگیرند تا از این طریق، روابط بین آثار خلق شده در آن دوره زمانی و اوضاع اجتماعی و موقعیت اجتماعی نویسندگان و خوانندگان در قالب تحلیل جامعهشناختی ادبیات قرار گرفته و به عنوان برآیندی از فعالیتها و مناسبات اجتماعی- فرهنگی گفتمان شکل گرفته در بین دو گروه، مورد ارزیابی و از این طریق وضعیت طبقات و طرز رفتار آنها را شناسایی شود. در این مقاله، روابط بین ساختار زیباییشناختی و ذهـنی سازنده آگـاهیجمعـی موجود در رمان «مهرهمار» با استفاده از روش ساختگرایی تکوینی لوسین گلدمن مورد بررسی بوده است. نتایج نشان میدهد نویسنده در این اثر، تقابل سرمایهداری با مارکسیسم را، در دوره زمانی سال 1344 به بعد مورد توجه قرار داده و شکل و محتوای داستان را به پیامدهای حضور سرمایهداری در جامعه به شکل احساس بیگانگی، دلزدگی و تنشهای طبقاتی ترسیم کرده است تا بدین وسیله سرمایهداری را به عنوان مهرهمار، مانعی بر سر راه آگاهی طبقاتی در جامعه معرفی کند که همین امر حکایت از دیالکتیک ساختار زیباشناختی مهرهمار با ساختار ذهنی آگاهی جمعی مورد نظر در اثر دارد که پیوند نزدیکی را با طبقة اجتماعی منتسب به نویسنده نمایان ساخته است.
Sociological study of literary works is one of the methods in the sociology
of literature in which the structure and content of literary work and its
relationship to the structure and changes of a society that the work is born are
considered. In this method the society, the work and the artist are discussed
and evaluated which have a live and inseparable relationship with each other.
From this, the relationship of works in that period of time and social conditions
and social status of writers and readers are analyzed in sociology of literature.
In this paper, relationships between aesthetic and subjective structure as a
creator of collective consciousness in Mohreyeh Mar novel have been studied
using Goldman’s method of genetic structuralism.
The results show that the author considered the confrontation of capitalism
with Marxism in 1344 and has drawn the form and the content of the story as the
consequences of capitalist alienation, disenchantment and class tensions. In
this way capitalism is introduced as an obstacle to class consciousness in
society that is showing aesthetic and dialectic structure of snake vertebrate
with collective consciousness
ملخص الجهاز:
"مقاله حاضر به بررسی رمان «مهرهمار» از منظر تاریخی و جامعهشناختی پرداخته و محصول قلمی اعتمادزاده را مورد تأمل و نقد اجتماعی قرار میدهد به این صورت که، محمود اعتمادزاده به عنوان نمایندة گروه روشنفکران، از طریق اثر ادبی خود مسایل اجتماعی– سیاسی جامعه ایران و عمدتا محل زندگی خود را "/>در رمان منعکس کرده و در جهت ایجاد بالندگی در طبقات پایین جامعه و نیز برای بسط و تعمیق تفکر استقلالخواهی، برابری و عدالتطلبی(فتوگرافی، 1385: 726) معاصر تلاش کرده است یعنی اعتمادزاده با دستیابی به ساختار طبقاتی و با ارجاع به اوضاع حاکم در جامعه، بهواسطۀ خلق آثار داستانی در شکلگیری آگاهی طبقاتی در میان اعضاء طبقات پایین جامعه نقش ایفاء کرده است(گلدمن، 1377: 69).
در بخش اول مجموعه داستانهای مهرهمار که با عنوان وسوسه نوشته شده است، بهآذین با استفاده از ذهن خلاق و آفرینش ادبی خود و با تأمل در نظام اجتماعی حاکم در جامعه، به دیدگاهها و دنیای درونی مکنون طبقهای از جامعه انگشت میگذارد که وسوسهای از درون را با ملاحظات طبقاتی تحت تأثیر حضور سرمایهداری و تمرکز سرمایه در دست عدهای اندک از مردم مورد ارزیابی و نگرش فردی از طبقه منتسب به "/>طبقه پایین را با حالت روانی وسوسهآمیزی به تصویر میکشد که تلاش دارد با آن همه توانایی و دانایی از شکستن قوری چای که در محیط خانه شباهتی به عزیز جان (مادر آمیرزا اسمعیل) دارد، جلوگیری کند ولی ناملایمات زندگی و فضای روانی داستان در شرایط زمانی و مکانی آن باعث شکلگیری نوعی تفکر دلزدگی از آن قوری که نمادی از صمیمیت و استقامت برای آن خانواده بوده، میشود(اعتماد زاده، 1344)."