خلاصة:
در انقلاب ایران نقش موثر رهبری امام خمینی+، موجب شد تا بسیاری از صاحب نظران، انقلاب اسلامی ایران را بر مبنای نظریه کاریزماتیک وبر تفسیر کنند. لکن میان علم سیاست غربی و نهضت امام خمینی+ در مبانی و مفاهیم تفاوت جدی و اساسی وجود دارد و نویسنده بر این نظر است که این تفاوت و تعارض به تحریف و تقلیل نهضت امام خمینی+ در تحلیل های ارائه شده در چارچوب علم سیاست غربی انجامیده است. لذا، این مقاله با نگاه انتقادی به نظر وبر در ارتباط با انقلاب ایران، و بیان ویژگی های رهبری امام خمینی+ به این نتیجه رسیده است که رهبری ایشان را نمی توان مبتنی بر نظریه کاریزمای وبر تحلیل کرد و با نشان دادن ماهیت اسلامی، تاکید بر عامل مرجعیت و رابطه شخصیتی، آن هم نه شخصیت فردی بلکه شخصیت علمی با محوریت «فقاهت» و «عدالت»، غیر شخصی و عقلانی بودن رهبری در انقلاب اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفته است.
ملخص الجهاز:
در جامعه روشنفکری ایرانی نیز، درباره توانایی تبیین کنندگی بالای نظریه رهبری کاریزماتیک وبر برای تحلیل جامعهشناختی نقش امام خمینی+ به عنوان رهبر در فرایند انقلاب اسلامی ایران، اتفاق نظر بالایی به وجود آمده است.
(Graham, 1980: 218) حال این سؤال پیش میآید که چرا با وجود مبارزات سیاسی و اجتماعی روحانیان در نهضتهایی همچون نهضت مشروطه و ملی شدن صنعت نفت و موارد مشابه که به حضور مردم در صحنه تحولات اجتماعی کمک شایانی کردند، هیچکدام از این رهبران در پیشبرد اهداف سیاسی ـ اجتماعی خود کاملا به نتیجه نهایی نرسیدند؟ مبارزات امام خمینی+ به عنوان یک روحانی دارای چه ویژگیهایی بود که موفق به بسیج عمومی و به ثمر رساندن انقلاب اسلامی ایران شد؟ اندیشه سیاسی شیعه علمای شیعه در تعریف ایمان، غیر از ایمان به قلب و اقرار به زبان، شرط عمل و اجرا را نیز میافزایند که اصل، «اصالت عمل» است.
بازخوانی رهبری الهی امام خمینی+ در انقلاب اسلامی ایران با در نظر گرفتن ساختار جامعه ایران، شهید مطهری تأکید میکند که «هویت یک ملت، آن فرهنگی است که در جانش ریشه دوانیده است، هویت ملی مردم ایران نیز اسلام است».
امام خمینی+ نیز از دهه 1340 با احیاء نظریه ولایت فقیه و حکومت اسلامی با برخوردار شدن از عنوان مرجعیت، مبارزات خود را با رژیم شاه و عملکردهای خلاف اسلام آن رژیم شروع کرد و پس از دستگیری در 13 خرداد 1342 و قیام مردم، از آن پس امام خمینی+ به صورت رهبر بلامنازع نهضت اسلامی مطرح گردید و ادامه منطقی این نهضت به پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 منجر شد.