ملخص الجهاز:
پارسیگوی بمبئی/دربارة «شعرالعجم» و کلیات اشعار علامه شبلی نعمانی/بخش دوم و پایانی/سید مسعود رضوی/بازخوانی چه غم از بند و زندان، شاهد رعنای کنعان را که از یک جلوه گلشن میتواند کرد زندان را چه باشد حال اگر حرفی ز مضمون خواند آن بدخو که از هم پاره سازد نامة ناخوانده عنوان را حدیثی دلکش و افسانه از افسانه میخیزد وگر از سر گرفتم قصة زلف پریشان را زذوق طبع شبلی من در اول روز دانستم که در آشوبگاه بمبئی، دربازد ایمان را بیا اینجا که هر سو کاروان در کاروان بینی بتان آذری را، دلبران شام و ایران را ابیاتی از غزلیات شبلی نعمانی *** شبلی نعمانی در مقدمة شعرالعجم تصریح کرده است که شعر ایران به سه دوره تقسیم میشود.
زمانی که شبلی نعمانی کار خود را در تدوین و تألیف یک تاریخ جامع ادبی برای شعر و فارسی و نظم دری آغاز کرد، هنوز تجربههای مکرر تاریخنویسی جدید آغاز نشده بود.
شبلی نعمانی با اتخاذ دورهبندیهای سهگانه مفیدی که بیشتر مطلوب ادبپژوهان شبه قاره میباشد، به تحلیل محتوای آثار شاعرانه فارسی از ابتدای پیدایش نظم در حیطههای زبان فارسی دری تا افول سبک هندی پرداخت و انصافا در این کار توفیق قابل قبولی داشت.
»19 اهمیت شعر العجم و تحلیلهای ادبی شبلی نعمانی چنان بود که در ایران هم اساسا بیشتر وی را به عنوان یک ادب پژوه و شعرشناس میشناسند، حال آن که اعتبار ادبی وی در عرض مقام او به مثابه متکلم و متفکر اسلامی و مورخ فرهنگ و تاریخ و علوم اسلامی بوده است.
شعر العجم یا تاریخ ادبیات منظوم ایران، اثر شبلی نعمانی، یکی از مهمترین ترجمههای فخر داعی گیلانی بود، اما تنها اثر وی نبود که توسط همین مترجم به فارسی برگردانده شد.
به این ترتیب، اگر همت مرحوم فخر داعی گیلانی نبود، این آثار مهم در زبان فارسی منتشر نمیشد و ایرانیان با دانشور برجستهای همچون شبلی نعمانی آشنایی جدی نمییافتند.