خلاصة:
پیشگیری از وقوع جرم و رفتارهای بزهکارانه در محیط های زندگی انسانی، به دلیل تحمیل هزینه های اقتصادی و اجتماعی فراوانـی کـه انـواع جـرایم در بـر دارنـد، همواره از دغدغه های مدیران و برنامه ریزان بـوده اسـت . در طـول زمـان ، تئـوریهـای بسیاری پشتوانه ی فکری اقـدامات و برنامـه ریـزیهـا را تشـکیل داده انـد کـه یکـی از جدیدترین و کـاربردیتـرین آن هـا، نظریـه ی «پیشـگیری از جـرم از طریـق طراحـی محیطـی» یـا CPTED اســت . در ایـن میــان ، حفـظ ســلامت فضـاهای عمــومی در کلان شهرهایی که مراکز عمده ی سیاسی و اقتصادی کشورها باشند، از حساسیت هـای ویژه ای برخوردار است . از این رو، نمونه هایی از میدان های مهم کلان شهر تهـران بـرای بررسی انتخاب شدند تا شایع ترین جرایم موجود به همراه نقش راهبردهـای مـدیریتی موثر در پیشگیری از آن ، تجزیه و تحلیل شود. پرسش این است که اصول و راهبردهای نظریه ی «پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطـی» چگونـه مـیتوانـد در کـاهش جرایم میدان ها و فضاهای عمومی شهر، موثر افتد؟ روش : بررسی حاضر با یک روش توصـیفی- تحلیلـی انجـام شـده اسـت و در آن از اسناد سازمانی، منابع کتاب خانه ای در کنار مشاهدات میدانی بهره گرفته شـد. در ایـن بررسی، سه میدان آزادی، ولیعصر و انقلاب ، به دلایل محدودیت زمان و هزینـه و نیـز اهمیت و مرکزیت بالای خود در شهر تهران ، با مشـورت تعـدادی از اسـتادان حـوزه ی علوم اجتماعی انتخاب شدند. یافته ها: نتایج بررسی نشان میدهد که مهم ترین جرایم شایع در این میدان ها، شـامل فحشا، خرید و فروش مواد مخـدر و اسـناد مکتـوب (کتـاب و مجلـه )، لـوازم صـوتی و تصویری مستهجن و گدایی است . همچنین این بررسی نشان میدهد کـه رویکردهـای کارآمد برای کاهش و پیشگیری از این جرایم ، مبتنی بر بازسازی نقش حقیقی میـدان در نقش فضایی عمومی، هویت بخشی به این فضا و تقویت احساس مالکیت شهروندان نسبت بـه ایـن فضـاهای عمـومی اسـت ؛ پـس راهبردهـا یـا اصـول «قلمروگرایـی» و «فعالیت های حمایت کننده » نقش موثری ایفا میکند. در دل ایـن اصـول و راهبردهـا، راهکارهای عملیاتی قابل تعریف است .
ملخص الجهاز:
همچنين اين بررسي نشان ميدهد کـه رويکردهـاي کارآمد براي کاهش و پيشگيري از اين جرايم ، مبتني بر بازسازي نقش حقيقي ميـدان در نقش فضايي عمومي، هويت بخشي به اين فضا و تقويت احساس مالکيت شهروندان نسبت بـه ايـن فضـاهاي عمـومي اسـت ؛ پـس راهبردهـا يـا اصـول «قلمروگرايـي» و «فعاليت هاي حمايت کننده » نقش مؤثري ايفا ميکند.
پرسـش عمـده ي پـژوهش حاضر اين است که جرايم مهم و شايع در ميدان هاي منتخب و مهم شهر تهران کدامنـد ١- ذيل کتاب اول : کليات ، باب اول : مواد عمومي، ماده ٢ و حال ، اصول و راهبردهاي موجـود در نظريـه ي «پيشـگيري از جـرم از طريـق طراحـي محيطي» تا چه اندازه و چگونه ميتواند در کاهش ايـن جـرايم مـؤثر واقـع گـردد و در نهايت ، در دل اين اصول ، کدام راه کارهاي عملياتي قابل تعريف هستند؟ ١- مباني نظري در بررسي تأثير محيط بر رفتارهاي ناهنجار و مجرمانه ، به ويژه در محيط شهري، به اختلالات رفتاري افراد و گروه هايي اشاره ميشود که در شهرهاي پرجمعيـت سـکونت داشته ، از نظر سازگاري با شرايط محيط ، به ويژه محيط انسان ساخته با مشکلات زيـادي روبرو ميشوند (مرتضوي، ١٣٦٧: ٧-٨).
برخـي از پژوهشـگران ، از «فعاليت هاي حمايت کننده » به عنوان يکي از راهبردهاي موجـود در نظريـه ي CPTED نام برده اند، به اين مفهوم که طراحي مناسب فضاهاي مختلف شهري و برنامه ريزي بـراي ايجاد کاربريهاي مناسب در سطح شـهر باعـث ترغيـب مـردم بـه اسـتفاده از فضـاهاي عمومي ميشود، حضـور زيـاد مـردم در ايـن فضـاها باعـث بـالا رفـتن نظـارت طبيعـي شهروندان شـده و در نتيجـه از ميـزان جـرايم کاسـته مـيشـود (عباسـي، ١٣٨٧: ٤٨).