خلاصة:
مبحث اقتباس همچنان از مباحث مناقشه برانگیز مطالعات نظری و تحلیلی سینما و ادبیات تطبیقی به شمار می رود. دادلی اندرو (١٩٤٥) که از نظریه پردازان متاخر مطالعات سینمایی است در نوشتارهای پیاپی مبحث اقتباس سینمایی را مورد بررسی قرار داده و با توجه به مناسبات ممکن میان متن ادبی و سینمایی دسته بندی های مختلفی را درباب چیستی ، چرایی و اصناف اقتباس ارائه کرده است . ما در این مقاله با تکیه بر نظریات دادلی اندرو، ابتدا با برشمردن انواع اقتباس سینمایی نوعی رویکرد حداکثری به مقولة اقتباس را که بر مفاهیمی نظیر بینامتنیت تکیه دارد، مطرح می کنیم و با رویکردی تطبیقی متن داستان مهمان مامان (١٣٧٥) اثر هوشنگ مرادی کرمانی (١٣٢٣) و متن فیلم سینمایی مهمان مامان اثر داریوش مهرجویی را از این منظر مورد بررسی قرار می دهیم . طبق نظریة اندرو، اقتباس مهرجویی در دستة «تلاقی » قرار می گیرد و نوعی اقتباس بینامتنی به شمار می رود که از مزیت ها و کارکردهای قابل قبولی برخوردار است . این اقتباس موفق بازنمود گفت وگوی چند متن مجزاست و از همین روست که کارگردان توانسته از رهگذر بسط و تغییر در پاره هایی از متن اصلی باعث غنای اثر اقتباسی شود
ملخص الجهاز:
در انتقال و تبديل متن ادبي به فيلم همواره اين سؤال اساسي مطرح بوده که وجود تفاوت ها، دگرگشت ها و تغييرات ميان محصول سينمايي يک متن (فيلم ) و منبع اصلي آن (متن ادبي ) عاملي ناپذيرفتني به ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 Mast 2 Bordwell and Thompson شمار مي رود و يا برعکس ، اين پديده به غنا و هم افزايي تعاملات ميان سينما و ادبيات خواهد انجاميد؟ هارت ويگسن ١ بر اين عقيده است که امروز ديگر سئوال اساسي اين نيست که آيا کساني که به سينما مي روند، مي خواهند شاهد آنچه خوانده اند، باشند يا خير؟ به زعم او، مسئلة اساسي اين است که آيا اقتباس ، امکان روشن تر کردن معني متن و يا افزودن معاني جديد به متن را داراست يا خير؟ او خود به پرسش دوم پاسخ مثبت مي دهد و بر اين عقيده است که آثار اقتباسي سينما، چشم اندازهاي مغتنمي را براي معرفي ادبيات يک ملت فراهم مي کنند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 Hartwigsen 2 Şerban & Lavaur 3 Casablanca 4 High Noon 5 The Trial 6Citizen Kane 7 Dudley Andrew 8 «Adaptation» ما در اين جستار، ابتدا با برشمردن اصناف و نحله هاي ممکن در اقتباس سينمايي ، با رويکردي تطبيقي و با تکيه بر نظريات دادلي اندرو نوعي نگاه حداکثري ١ به اقتباس را که بر مفاهيمي نظير بينامتنيت ٢ تکيه دارد، مطرح مي کنيم و متن داستان مهمان مامان (١٣٧٥) از هوشنگ مرادي کرماني (١٣٢٣) و متن فيلم سينمايي مهمان مامان از داريوش مهرجويي را از اين منظر مورد بررسي قرار مي دهيم .