خلاصة:
گفتمان «معنویت بدون دین» و یا «معنویت بدون تشریع و تکلیف»، از آثار سیر طبیعی تمدن عقلگرا و تجربهمحور غرب است که امروزه در میان روشنفکران جامعة ما رسوخ نموده است؛ گفتمانی که به موجب آن، گروههای معنوی مدرن با عقاید و تعالیم عامهپسند و بعضا مخاطرهآمیز، شکل گرفته و به سرعت در حال توسعه هستند. ازاینرو، این پژوهش بر آن است تا با تبیین صفات مناسک اسلامی، به روششناسی و نحوة تأثیرگذاری آن بر فرایند معنویتیابی دینی پرداخته و جایگاه احکام اسلامی و اهمیت آن را در این قلمرو تعیین نماید. در این زمینه، صفاتی از قبیل، وحیانی بودن، اخلاقمداری، ریختمندی، نمادمندی، تکرار و تداوم و جمعگرایی شناسایی و تبیین گردید.
The discourse of «spirituality without religion» or «spirituality without legislation and duty» is one of the effects of the natural evolution of the West''s rational and experiment-based civilization، which has penetrated among the intellectuals of our society. It is a discourse based on which modern spiritual groups with popular and sometimes dangerous beliefs and teachings are formed and developing rapidly. So، explaining the features of Islamic rites، the present paper seeks to expound its methodology and how it affects the process of religious spirituality-seeking and determine the position and importance of Islamic rules in this domain. In this regard، such features as revealed nature، morality-orientation، formativeness، symbolism، repetition، continuation and collectivism are recognized and expounded.
ملخص الجهاز:
"تأثیری که ویژگی وحیانیبودن مناسک اسلامی دارد، به این صورت است که فرد مسلمان پس از تحقیق و تصدیق قلبی به حقانیت اسلام، بهصورت تبعی، احکام شرعی آن را نیز تصدیق نموده، و آنها را تکلیف خود میداند.
برای نمونه، در مکتب غیروحیانی تراودا بودیسم، که اعتقاد به ماوراء ماده و جهانهای دیگر نفی شده و هدف انسان، تنها رهایی از چرخه تناسخ و رنج و عذاب ناشی از آن است، این عقاید با تفکرات پوزیتیویستی و نیز شرایط روحی- روانی انسان مدرن هماهنگی داشته است.
اینگونه عدم تعارض مناسک اسلامی با موازین اخلاقی و حتی از خلال آن، ترویج و نهادینه ساختن هنجارهایی که کاملا با فطرت الهی بشر هماهنگ است، راه را بر هرگونه دلزدگی و تردید مؤمنان و نیز خردهگیریهای غیرمؤمنان از این مناسک، میبندد.
به هرحال، این نظم و ترتیب خدشهناپذیر، که در کلیت و جزییات مناسک اسلامی وجود دارد، یک برنامه و الگوی همگانی و وحدتبخش را به منظور سیر معنوی به همه مخاطبان خود ارائه میدهد که مانع سرگردانی برخی و انحراف و خودمحوری برخی دیگر در مسیر سلوک معنوی میگردد.
. نتیجهگیری بر خلاف آنچه که امروزه برخی روشنفکران در باب معنویت بدون عمل و تخفیف شأن انسان به واسطه هر نوع تکلیف، بدان معتقدند، از نتایج این پژوهش بهدست میآید که احکام عملی و عبادی اسلام، با ویژگیهایی که دارد، نهتنها تخفیف مقام انسانیت نیست، بلکه بهترین راه برای رسیدن به معنویت است."