خلاصة:
نگاهی به وضعیت پیشرفت اقتصادی کشورهای دارای منابع طبیعی (بهویژه نفت) حاکی از نامناسب بودن عملکرد آنها (بجز کشورهایی مانند نروژ، آمریکا و ...) برخلاف دارا بودن چنین منابعی است. از ویژگیهای مربوط به اقتصاد این کشورها رشد اقتصادی پایین، درجه پایین توسعهیافتگی، بهکارگیری سیاستهای اقتصادی بعضا ناکارامد و توجیهناپذیر (اقتصادی)، کیفیت پایین نهادها است، بنابراین استنباط اولیه این است که وجود منابع طبیعی دارای تاثیر دوجانبه بر اقتصاد و سطح رفاه کشورهای مالک این منابع میباشد. با عنایت به وجود چنین ویژگیهایی برای برخی کشورهای دارای منبع طبیعی نفت (بهویژه ایران) هدف مقاله حاضر بررسی نقش منبع طبیعی نفت و درآمدهای مستقیم یا غیرمستقیم حاصل از آن در دستیابی به اهداف رشد و پیشرفت اقتصادی ایران و بررسی چالشها و راهکارهای مربوط به چگونگی بهکارگیری این منبع طبیعی جهت نیل به هدف پیشرفت اقتصادی کشور است. مهمترین دلایل توسعهنیافتگی ایران که منتج از مقاله حاضر میباشند عبارت است از داشتن اقتصاد تکمحصولی، داشتن نگاه غالب مصرفی نه سرمایهای به درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفتخام و ضعف در مدیریت صحیح درآمدهای نفتی. با توجه به دلایل توسعهنیافتگی ایران مهمترین راهکارها برای برونرفت از این معضل تلاش برای دوری از اقتصاد تکمحصولی تغییر نگرش مسئولین کشور از نگاه غالب مصرفی به درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت و توجه خاص به بحث مزیت نسبی در بخش تولید اقتصاد کشور است.
ملخص الجهاز:
با عنايت به وجود چنين ويژگـي هـايي بـراي برخي کشورهاي داراي منبع طبيعي نفت (به ويژه ايران ) هدف مقاله حاضـر بررسـي نقـش منبـع طبيعـي نفـت و درآمدهاي مستقيم يا غيرمستقيم حاصل از آن در دستيابي به اهداف رشـد و پيـشرفت اقتـصادي ايـران و بررسـي چالش ها و راهکارهاي مربوط به چگونگي به کارگيري اين منبع طبيعي جهت نيل به هدف پيشرفت اقتصادي کشور است .
با توجه به نمودار (٧) و همچنين نمودار (٣) مشاهده مي شـود کـه بـه دنبـال بـروز شــوک هــاي اول و دوم نفتــي در ســال هــاي ١٩٧٣ (١٣٥١) و ١٩٧٩ (١٣٥٧) کــه همــراه بــا افــزايش درآمدهاي ارزي براي ايران بوده است آمار مربوط به ضريب جيني در نـواحي شـهري در سـال هـاي پس از بروز شوک هاي نفتي افزايشي مي باشد وجود چنين حالتي نشان دهنده تأثير منفـي درآمـدهاي فراوان نفتي بر شاخص ضريب جيني است ، بنابراين بايـد گفـت کـه نفـت در ذات خـود بـا پيـشرفت نسبيتي با خصلت پارادوکسيکال دارد، چراکه از يک سو منبع خارق العاده مالي را به وجود مـي آورد که اگر از اين منبع مالي هوشمندانه استفاده شود مي تواند آهنگ پيشرفت را سـرعت بخـشد، امـا در عين حال درآمدهاي نفتي در اغلب کشورهاي توسعه نيافته به گونه اي مورد استفاده قرار مي گيرد که نه تنها انتظارات تئوريک را در زمينه کمک به تسريع روند پيـشرفت بـرآورده نمـي کنـد، بلکـه منـشأ اتفاقاتي در جهت عکس آن نيز مي شود.