خلاصة:
با انتخاب قهستان به عنوان یکی از مراکز مهم فعالیت نزاریان در ایران، محتشمان محلی این ایالت تلاش خود را جهت گسترش هر چه بیشتر حوزه نفوذ در منطقه مصروف داشتند. یکی از مراکز مهمی که نزاریان فکر گسترش نفوذ بدان را در ذهن می پروراندند، ولایت نیمروز (سیستان) بود. آنها از طریق تصرف قلعه هایی که در گذرگاه های ورودی سیستان بود، عرصه را بر حکام آن ایالت تنگ می کردند. یکی از این قلعه ها، شاهنشاه یا شاهان دژ بود. موقعیت سوق الجیشی این قلعه که در گذرگاه شمالی ورود به سیستان واقع بود، راه را برای نفوذ هر چه بیشتر نزاریان در سیستان هموار می کرد؛ لذا در طول دوران حضور در قلعه تنش های فراوانی را با حکام محلی سیستان ایجاد کردند.
سرانجام اتحاد حاکم وقت سیستان با مهاجمان مغول سرنوشتی دیگر را برای ساکنان شاهنشاه رقم زد. تضعیف حاکمیت نزاریان در سیستان نتیجه نهایی این اتحاد بود. نوشتار پیش رو به دنبال آن است تا ضمن معرفی قلعه شاهنشاه، نقش آن را در گسترش دعوت نزاری در نیمه شرقی ایران بخصوص سرزمین سیستان مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد.
Having selected Quhistan as one of the important centers of the Nazaris’ activity in Iran، the local Muhtashams of this province focused their efforts on increasingly expanding their spheres of influence in the region. One of the important centers that the Nazaris had in mind to expand was Nimruz province (Sistan). By occupying the fortresses in the passageways at the entrance of Sistan، they would put the rulers of that province under pressure. One of these fortresses was Shahanshah or Shahandizh. The strategic position of this fortress، which was located in the North passageway of entrance to Sistan، would pave the way more and more readily for the infiltration of the Nazaris in Sistan; therefore، during their presence in the fortress، they created much tension with the local rulers of
Sistan.
Eventually، the coalition of the Sistan’s ruler of the time with the Mongol invaders enforced a different future for the residents of Shahanshah. The weakening of the Nazaris’ governance in Sistan was the ultimate aftermath of this coalition. The present writing، while introducing the Shahanshah fortress، seeks to examine and evaluate its role in the spread of Nazaris’ religious mission.
ملخص الجهاز:
روابط سياسي مذهبي نزاريان قلعۀ شاهنشاه و ملوک نيمروز* - (٦٥٠-٦١٠ ق) دکترمحمدحسن الهي زاده / استاديار دانشگاه بيرجند١ سيدمحمدرضا سادسي / کارشناس ارشد تاريخ ايران اسلامي ٢ چکيده با انتخاب قهستان به عنوان يکي از مراکز مهم فعاليت نزاريان در ايـران، محتشـمان محلـي ايـن ايالـت تلاش خود را جهت گسترش هر چه بيشتر حوزٔە نفوذ در منطقه مصروف داشتند.
موقعيت سوقالجيشي اين قلعـه کـه در گـذرگاه شـمالي ورود به سيستان واقع بود، راه را براي نفوذ هر چه بيشتر نزاريان در سيستان هموار ميکرد؛ لذا در طول دوران حضور در قلعه تنش هاي فراواني را با حکام محلي سيستان ايجاد کردند.
٢ مقدمه نهبندان از گذشته هاي دور تا به امروز يکي از مراکز مهم تمدني و فرهنگي به حساب مـي آمـده و مرکز اين شهرستان که در منابع تحت عنوان «ِنه » يا «نيه » از آن ياد شـده، بـه عنـوان يکـي از قصبات شمالي سيستان نام بردار بوده است .
چنان که از موقعيت سوق الجيشي قلعه بر ميآيد، از تمامي جهات به دشـت هـاي وسـيعي منتهي ميشود و امکان تهاجم بدان به آساني فراهم بوده است اما خصوصيات ظاهري و طبيعي تک کوهي که قلعه بر فراز آن بنا نهاده شده اين مشکل را تا حد زيادي مرتفع سـاخته بـود؛ تـا جايي که نفوذ به قلعه از سه جهت شمال، غرب و شـرق تقريبـاً نـاممکن اسـت و تنهـا ضـلع جنوبي ميتوانسته مطمح نظر مهاجمين قرار گيرد (تصوير ۲).