خلاصة:
تاریخ پزشکی مسلمانان، یکی از عرصههای مهم در مطالعات تاریخ و تمدن اسلامی است. جامعه ی اسلامی از روزهای آغازین شکلگیری، به دلیل نیاز، به پزشکی توجه کرد و مسلمانان ضمن استفاده از تجربیات پزشکی جوامع پیش از اسلام، همچون ایرانیان، هندیان و رومیان که از طریق ترجمه منتقل میشد، به تالیف آثار و انتقال تجربیات خود مبادرت ورزیدند. کی یا داغ کردن اعضای بدن، یکی از تجربیات طبی و شیوههای مرسوم جوامع بشری در زمینه ی درمان بیماریها بود که زمان و مکان پیدایش آن معلوم نیست و تقریبا در تمام جوامع متمدن بشری به کار رفته و نسل به نسل منتقل شده است. این اصطلاح و شیوه ی درمان که در میان پزشکان مسلمان نیز رایج شده بود، هم در احادیث و روایات دینی و هم در ادبیات ملتهای مسلمان، اعم از عربی و فارسی، به شکلهای گوناگون مورد توجه قرار گرفته و مراتب و اثرات خاصی داشت و تا زمان شکلگیری پزشکی جدید، برای معالجه ی بسیاری از بیماریهای بیرونی و درونی بدن آدمی، به کار میرفت. در بسیاری از کتاب های پزشکی مسلمانان، درباره ی ضرورت استفاده از داغ کردن و انواع بیماریهای قابل درمان با این شیوه و شکل و جنس ابزارهای مورد استفاده، مطالب قابل توجهی آمده و شیوههای اجرایی آن نیز شرح داده شده است.
در این مقاله این موضوع را از نظر تاریخی بررسی می کنیم .
History of Islamic medicine is an important arena in the studies of Islamic history. Because of its need to medicine، Islamic society from the beginning paid attention to medicine، and Muslims started to write many books in this field; at the same times، they used the available experience of Iranians، Indians and Romans in medicine relating this issue. Al-kay or cauter izing was one of the medical experiences and conventional ways of societies in treating illnesses. While its origin is unknown، cauter izing has been used in nearly all ancient societies and transmitted through generations. This term and method of cure، which has been customary between Muslim physicians، attracts attention in hadiths and religious traditions variously. Until the modern medicine، it has been used to treat many internal or external illnesses and had some effects. In many Islamic medical books there are important points about necessity of c auter y، the illnesses which can be treated by this method، and tools and the way of using it. This article offers a historical view about this method.
ملخص الجهاز:
در بسیاری از کتاب های پزشکی مسلمانان ، درباره ی ضرورت استفاده از داغ کردن و انواع بیماریهای قابل درمان با این شیوه و شکل و جنس ابزارهای مورد استفاده ، مطالب قابل توجهی آمده و شیوه های اجرایی آن نیز شرح داده شده است .
از میان نوشــته های مسلمانان در این موضوع به «رســاله ی جاماسیه (جاماسبیه ) در آداب داغ کردن اعضای بدن » اثر عبدالحسین بن موسی بن حکیم عبادی ، «رســاله در طب » به صورت نسخه ی خطی ، «رســاله فی حکم الماء الحمصه التی توضع علی الکی فی البدن » (نســخه ی خطی ) اثر عبدالغنی بن اســماعیل نابلســی دمشقی حنفی صالحی (١١٤٣ق ) و «هژده نســخه جات » (نســخه ی خطی هندی ) که بخشی از آن به داغ کردن اختصاص دارد، می توان اشاره کرد (برای آگاهی از این نسخه ها نک : سایت کتابخانه ی مجلس شورای اسلامی ).
در برخی کتاب های پزشــکی که به بحث جراحی پرداخته انــد، تنها به درمان چند بیماری به روش داغ کردن اشارات مختصری شده است ؛ فردوس الحکمه (علی بن ربن طبری ، ١٩٢٨: ٢٧٢)، الحــاوی (رازی ، ١٣٧٥: صفحــات متعدد)،َ من لاَ یحضُره الطبیــب (رازی ، ١٣٦٣: ٥٩، ٦٠ و ٦٧)، هدایۀ الُمَتَعلمین فی الطب (اخوینی بخاری ، ١٣٤٤: ٥٩٤، ٦١٧،٦٣٠ و ٦٢٩) و قانون (ابن سینا، ١٣٦٨: ١/ ٥٠٤،٥١٠؛ ٢/ ٣٣، ٣٧ و ١٣٥؛ ٣/ ٣٠٢، ٣٣٢ و ٣٥٦؛ ٤/ ٣٤٨، ٤٥٨، ٤٦٥ و ٤٦٦) نمونه هایــی از این کتاب ها هستند.