خلاصة:
امروزه بسیاری فقر را عاملی عمده و تاثیرگذار بر مشکلات زیستمحیطی قلمداد میکنند. طرفداران دیدگاههای مذکور، عمدتا معتقدند که فقرا در تلاش برای بقاء، بیش از حد از منابع طبیعی استفاده میکنند و در نتیجه، فشار زیادی بر محیط زیست وارد میآورند. اما این، فقط بخشی از موضوع است. در رویکردهای جدیدتر درباره فقر و محیط زیست، بر تاثیر شرایط زیستمحیطی و اقلیمی بر وخیمتر شدن وضعیت زیست فقرا تاکید میشود. زیرا امروزه بسیاری از اقشار آسیبپذیر و فقیر، در مناطق حاشیهای شهرها یا نواحی دورافتاده روستایی سکونت دارند که معمولا با مسائلی از جمله آلودگی، خاک نامرغوب، کمبود زمین، شرایط آب و هوایی ناپایدار و غیره روبرو هستند. هدف پژوهش حاضر، تجزیه و تحلیل رابطه متقابل دو پدیده مذکور، یعنی فقر و محیط زیست با رویکردی اجتماعی و توسعهمحور است. از آنجاییکه امروزه اقشار فقیر اجتماع، به میزان فراوانی در روستاها زندگی میکنند و روستاییان به لحاظ معیشتی، به طور مستقیم به منابع طبیعی وابسته هستند، پژوهش حاضر به طور میدانی، در حوزه روستایی و در دو روستای بیدله و سرخون از توابع استان چهار محال و بختیاری انجام گردید. در این پژوهش، به منظور فراهم کردن زمینهای مناسب برای تعامل عمیق و نزدیک با کنشگران روستایی، به ویژه اقشار آسیبپذیر و فقیر و بازتاب نظرهای آنان و انجام بررسی اکتشافی به منظور آشکار شدن جنبههای مختلف این موضوع، روش نظریه بنیانی استفاده گردید که از جمله کاربردیترین روشهای پژوهش کیفی است. نتایج پژوهش حاضر، بیانگر این واقعیت است که تخریب محیط زیست در منطقه مورد بررسی، نه تنها کاملا ناشی از طرز عملکرد خانوارهای فقیر نبوده است، بلکه حتی نقش فقرا در تخریب محیط در مقابل آثار مخربی که فعالیتهای صنعتی تاکنون در منطقه داشته، بسیار ناچیز بوده است. مقولهای که نقشی بسیار مهم در پیوند دو پدیده فوق دارد و به عنوان مقوله اصلی پژوهش در نظر گرفته شده است، "پدیده تضاد منافع" است. منظور از تضاد منافع، شرایطی است که در آن منافع ساکنان جامعه محلی به طور کلی و فقرای روستایی به طور خاص، در تضاد با منافع ملی، سازمانهای مجری و متولیان حفاظت از محیطزیست قرار میگیرد.
Nowadays, many environmentalists believe that poverty is the main cause of environmental problems. They remark that poor people in their efforts to survive usually exploit the environment and impose more pressure on the natural resources. But this is just one side of the story. More recent approaches about relationship between poverty and environment emphasize on the effects of the environmental conditions on exacerbating the poor livelihood. Today's many of the vulnerable and poor people live in the marginal and remote areas. They usually face with terrible situations like pollution, low quality soil, unsustainable climate, limited land etc. This study intends to analyze the relationship between poverty and environment with a social approach. This field study accomplished in the rural area in Chaharmahal Va Bakhtiari province. The methodology of this study is grounded theory. The results show that the environmental degradation in this area is not only caused by the poor whereas the role of the poor in degradation is much less than the industrial activities. We have found that the "conflict of benefits" as an important variable has a considerable role on this relationship. Conflict of benefits refers to conditions in which the interests of the poor locals are in contrast with the interests of the governmental and environmental organizations as well as industrial projects in the rural places
ملخص الجهاز:
در این میان ، شرایط زیست برای مردمانی که در فقر زندگی میکنند، چهره ای متفاوت مییابد، زیرا محیط زیست به مثابه منبعی حیاتی برای امرار معاش آنها، بسیار اهمیت دارد و امروزه یکی از بارزترین جنبه های فقر، رابطه آشکاری است که بین پدیده مذکور با تخریب محیط زیست وجود دارد.
فقر که خود در قطع درختان جنگلی توسط خانوارهای فقیر، چرای بیرویه دام در مراتع ، استفاده بیش از حد از اراضی زراعی، نابرابری در دسترسی به منابع انرژی، تشدید خشکسالی، سکونت در نواحی اکولوژیکی خطرناک و غیره تأثیر دارد،، خانوارهای فقیر را در معرض تهدید قرار میدهد و آنها 1 The World Commission on Environment and Development (WCED) 2 Forsyth and Leach نیز بی از روی ناچاری به دلیل فشارهای وارده ، محیط زیست را با بحران مواجه میکنند.
در گزارش مذکور، تصریح شده که رشد جمعیت و فقدان دسترسی به زمین ، فشاری بر مردم فقیر وارد میکند که آنها را به بهره برداری فزاینده از محیط زیست حاشیه ای روستاها و شهرها، برای بقاء در کوتاه مدت مجبور میکند و این روند، موجب تخریب منابع میشود.
سپس پژوهش ها و گزارش های فراوانی درباره وضعیت فقر و محیط زیست در سطح بین المللی انتشار یافت ، اما با وجود اهمیت این موضوع ، ظاهراً در ایران به طور مشخص چندان مورد توجه قرار نگرفته است .
سازمان ملل متحد و بانک جهانی (٢٠٠٢) در پژوهشی با عنوان "ارتباط کاهش فقر و مدیریت زیست محیطی" با بررسی روابط فقر و محیط زیست نشان داده شده است که فقیرترین افراد جامعه همواره در معرض مبتلا شدن به حجم بسیار بالایی از انواع بیماریهایی هستند که از طریق هوا و آب آلوده تولید میشود.