خلاصة:
شناخت منطق نظری و عملی امام رضا(ع ) نه تنها ما را با شخصیت کم نظیر آن امام همـام آشنا می سازد، بلکه در عرصه زندگی فردی و اجتماعی ما کاربرد عملی می یابـد کـه ضـرورت ی بایسته است . یکی از عرصه های قابل توجه در زندگی اجتماعی ما، موضوع مهمـا نی و میزبـا نی است ، از این رو باید با سیره و رهنمودهای آن حضرت در این عرصه آشنا شد تا بتـوان زنـدگی خود را با زندگی آن حضرت تطبیق داد. این مقاله که در پاسخ به فراخوان «همایش علمـی ، پژوهشی جادة ولایت » سامان یافته ، بر آن است تا با هدف بهره گیری از سیره و تعـالیم امـام رضا(ع ) در خصوص آداب مهمانی و میزبانی و تاسی از آن حضرت در این بخش از زندگی اجتماعی، برخی از آداب و سنت های مهمانی و الگوهای رفتاری آن حضرت را در این بـاره به نمایش بگذارد.
ملخص الجهاز:
هرچند ممکن است ، آداب مهمانی در هر جامعه ای بر حسب رسم و سـ نت هـای حـاکم بر آن جامعه ، با دیگر جوامع متفاوت باشد، اما آنچه در طول تاریخ بشر، غیرقابل انکـار بـوده و با زندگی اجتماعی بشر عجین شده ، این است که هر جامعه و ملتی و پیروان هـر مکتبـی ، برای مهمان خود احترامی ویژه قائل بوده و هستند.
٦. این را نیز بیفزاییم که نه تنها در اسلام ، مهمانی اهمیت دارد که مهمان نیز از موقعیـ ت و احترامی ویژه ای برخوردار است تا آنجا که به عنوان هدیۀ آسمانی تلقی شده است ، چنـان کـه رسول خدا(ص ) می فرمایند: إذا أراد الله بقوم خیرا أهدی إلیهم هدیۀ، قالوا: و ما تلک الهدیۀ؟ قال : الضیف ، ینـزل برزقه و یرتحل بذنوب أهل البیت ؛ هنگامی که خداوند اراده کنـد نسـبت بـه جمعیتـ ی نیکی نماید برای آنها هدیه می فرستد، پرسیدند: آن هدیه چیسـت ؟ فرمـود : میهمـان است که روزیش را با خود وارد می آورد و گناهان اهل خانـه را بـا خـود مـ ی بـرد (بیاتی، ١٤١٨ق : ٨٢).
آراستگی ، ادب مهمانی آراستگی و خودآرایی امری پسندیده است که هم مهمان و هم میزبان بایـد آن را رعایـت کنند، امام رضا(ع ) در تشویق به رعایت آراستگی در اجتماع ، از یک سو، تمیزی و آراسـتگ ی را از اخلاق پیامبران دانسته اند: «من أخلاق الأنبیاء التنظف ؛ نظافت و تمیزی از اخلاق پیامبران اسـت » (کلینی ، ١٤٠١ق ، ج ٥: ٥٦٧) و از سوی دیگر در ابراز ناخرسندی و اشاره بـه زشـ تی پلشـ تی فرمودند: «إن الله تبارک و تعالی یحب الجمال و التجمل و یبغض البؤس و التبـاؤس ؛ خداونـد بـزرگ ، زیبایی و آراستگی را دوست دارد و فقر و فقرنمایی را دشمن دارد» (مجلسی ، ١٤٠٣، ج ٧٩: ٣٠٣).