خلاصة:
عدالت ، مفهوم مرکزی و آمـوزه بنیـادین پیشـرفت اسـلامی ـ ایرانـی اسـت . در تفکـر اسـتاد مطهـری، عدالت ، مقیاس خلقت و شریعت است ؛ چگونه مقیاس پیشرفت و معیار توسعه همه جانبه و پایدار نباشد؟ بـر این اساس، عدالت در تکوین و تشریع در جهـانبینـی اسـتاد مطهـری و گفتمـان ایـدئولوژیک وی بـه هـم سرشته است . استعدادها و استحقاقها از یک سو، قرارگرفتن هر چیز در جای خود، اعطای حق هر صاحب حقی از سوی دیگر و رعایت توازن و همگرایی توام بـا رعایـت تفـاوت در شـرایط متفـاوت و تسـاوی در شرایط مساوی، تحلیل معناشناختی استاد مطهری از عدالت است . سریان و فراگیری عدالت جامع اندیشانه و جامعه شناختی استاد شهید درباره عدالت باعث پیشـرفت ، رشـد، توسـعه ، تعـالی و تکامـل جامعـه از جهـت علمی و عملی می شود. مقاله حاضر، عدالت را در پیوست با معرفت ، معنویت و عقلانیت ، بر پایه شریعت و براساس آرا و آثار استاد شهید مطهری تحلیل می نماید تا مفاهیم ، ابعاد و ارکان پنج گانه عدالت در ارتباط با مولفه های نظـری و عناصر عملی پیشرفت اسلامی ـ ایرانی مورد بررسی قرار گیرد.
ملخص الجهاز:
ک : مطهـري ، / الف ، ١٣٨١، ج٦، ص٢٤٥ـ٢٦٠)؛ بنابراين در يک تصوير نموداري مي تـوان چنـين ١٤٠ مطرح کرد: نمودار ١ / مفاهيم و معاني يادشده در نظام تکوين و تشريع ، در ساحت هـاي عقلـي ـ فکـري ، اخلاقي ـ معنوي و احکامي ـ فقهي نيز ساري و جـاري اسـت ؛ بـه همـين دليـل اسـتاد مطهري با توجه به قلمرو و گستره معنايي عدالت ، آن را به اقسام گوناگون بـه صـورت ذيل تقسيم کـرده انـد (ر.
همچنـين ، پيشروي مکاني و پيشروي مکانتي را نيز شامل مي شود و اگر مفهوم پيشـرفت را بـا دو مفهوم ديگر يعني «رشد» و «تکامل » بسنجيم و معنا کنيم ، مفهـوم معنـايي دقيـق ، عميق و انيق تري در الگوي اسلامي ـ ايراني خواهد يافت و اگر واژه هاي پيشـرفت ، رشد، تکامل و آنگاه توسعه و تمدن در يک شبکه مفهومي مـورد بررسـي و تحليـل قرار گيرند؛ معنايي منيـع و ادبيـات گفتمـاني خاصـي را در الگـوي يادشـده ، توليـد خواهند کرد؛ زيرا «رشد» که به معناي «راستي راه » و صلاح امـر و راهـي بـه سـوي حق و حقيقت است ؛ چون «رشد» رسيدن به «وجه امـر» و واقـع مطلـب اسـت کـه رسيدن به راه يکي از مصاديق «وجه الامر» خواهد بود (ر.