خلاصة:
یکی از مولفه های کلیدی و برجسته سبک زندگی دینی در حوزه ارتباطات انسانی، ارتباط با خویشان و بستگان نسبی و سببی، اعم از مومن و غیر مومن است که به «صله رحم» تعبیر شده است؛ آموزه ای که در منابع دینی و سیره بزرگان دین نیز فراوان و با تعابیر مختلف بر رعایت آن در هر شرایط ممکن تصریح و تاکید شده است. این ارزش اجتماعی به رغم پشتوانه های عقلی، شهودی، دینی و تجربی، تحت تاثیر برخی تحولات ساختاری، شخصیتی، فرهنگی و ارتباطاتی از جایگاه پیشین خود در جامعه سنتی، افول کرده و به یک ادب اجتماعی مرسوم در برخی تعاملات موسمی و مناسبتی تبدیل شده است. این نوشتار درصدد است تا با رجوع مستقیم به منابع اصیل دینی (آیات وروایات)، جایگاه این آموزه راهبردی را در سبک زندگی دینی و حیات طیبه یا مدینه فاضله اسلامی تعیین و تحلیل کند.
One of the key and significant factors of religious life in the field of human relationships is the relationship with relatives by blood or by marriage either pious or impious which is referred to as “connection of kinships”. It is a teaching which has been stipulated and emphasized on in the religious resources and traditions of the religious leaders frequently along with various interpretations to observe it in any possible conditions. Despite of rational, intuitive, religious and empirical supports, this social value has been declined from its former position of the traditional society because of some structural, personal, cultural, and communicative changes and has been turned to a conventional social decorum in some occasional and seasonal interactions. Enjoying the original religious resources (verses and narrations) directly, this paper intends to analyze and to determine the position of this strategic teaching in religious lifestyle and pure life or Islamic utopia.
ملخص الجهاز:
(نراقی، 1362: 408 ـ 406) حکم فقهی صله صله رحم به استناد آیات متعدد، (بقره / 27، 83 و 177؛ نساء / 1، 8 و 36؛ رعد / 21 و 25؛ نحل / 90؛ اسراء / 26؛ نور / 22؛ روم / 38؛ محمد / 23 ـ 22) روایات فراوان (بنگرید به: شرفالدین، 1386: 194 ـ 162) و اجماع فقها، واجب و بلکه از ضرورتهای دین خوانده شده (نجفی، بیتا: 28 / 191) و قطع رحم نیز ـ به استناد آیاتی که از آن بهعنوان مصداقی از فساد در ارض، نقض عهد الهی، سرپیچی از فرمان خداوند به انجام صله و ترتب آثاری همچون دچار شدن مرتکب آن به لعن و نفرین الهی، بدعاقبتی، خسران در دنیا و عقبا و از دست دادن مشاعر ادراکی برای تشخیص حق ـ نه تنها حرام، که از گناهان کبیره (گناهانی که در منابع دینی به مرتکبان آن، وعده عذاب سخت اخروی داده شده) معرفی گردیده است.
فلسفة تأکید بیش از حد اسلام بر مسئله صله رحم و مترتب ساختن آثار متعدد دنیوی و اخروی بر آن و در مقابل، برحذر داشتن همگان از قطع رحم و عاق والدین و توجه دادن به آثار و پیامدهای سهمگین و ناگوار آن، وجود انکارناپذیر درجههایی از تمایل به سرپیچی از وظایف متقابل و کمتوجهی به حقوق و تعهدهای عاطفی و اخلاقی در میان افراد بشر است که در ارتباطات خویشاوندی، به دلیل برخی شرایط، زمینه بیشتری برای وقوع دارد.