خلاصة:
از جمله سیاستهای خارجی دولت اموی مسئله کشورگشایی و توسعهطلبی بود. دولت اموی نفوذ عرب مسلمان را در بسیاری از سرزمینهای جدید گستراند و بر, وسعت حکومت اسلامی افزود، و آن را از میانهی شرق آسیا تا اقیانوس اطلس در غرب گسترش داد. این سیاست که از زمان بنیانگذار این سلسله معاویه بن ابی۴١-۶٠) هـ. ق آغاز گردیده بود، در زمان جانشینان وی نیز دنبال گردید و به روزگار ششمین خلیفهی اموی ولید بن عبدالملک (۸۶-۹۶) هـ. ق به اوج خود رسید. ولید علاقهی زیادی به آبادانی و توسعهطلبی داشت و با توجه به شرایط مناسب داخلی به سیاست خارجی نیز توجه زیادی نشان داد، و دستاورد این توجه کامل شدن فتح شمال آفریقا وباز شدن دروازههای ورود به آندلس به دست فرمانده شایسته و لایق وی موسی بن نصیر بود. موسی با استفاده از توان نظامی خود موفق گردید علاوه بر فتح سرزمینهای جدید غیمتهای بسیاری نیز به دست آورد و با رسیدن به پشت دروازههای اروپا لرزه بر اندام مسیحیان ساکن این ناحیه بیاندازد. اما در اوج پیروزیها به دستور خلیفه به دمشق بازگشت و رویای وی برای فتح سرزمینهای اروپایی برای همیشه به دست فراموشی سپرده شد. در این پژوهش سعی برآن بوده تا با استفاده ازمتن های معتبر تاریخی، نقش وجایگاه این فرمانده اموی در مسیر فتوحات این سلسله مورد بررسی قرار گیرد ودلایل برکناری وعزل وی بیان گردد. در ارائهی این دادهها از شیوهی توصیفی-تحلیلی استفاده شده است و در صورت لزوم نیز کوشش شده، تا مطالب متناقض موجود در منابع نیز مورد تحلیل قرار گیرد.
ملخص الجهاز:
"حوزه حکمرانی موسی از مرزهای غربی آفریقا شمالی آغاز گشته و تا سواحل اقیانوس اطلس امتداد مییافت و تنها در آن زمان مرزهای ناحیه بسته که اداره آن به دست کنت ژولین دست نشانده گوتها بود، از این امر مستثنی مانده بود (ممتحن، ٣۸١، ۲۴۸) چگونگی عملکرد موسی بن نصیر در افریقاو رفتار وی با بومیان محلی در بین رجال بنی امیه همیشه رقابت شدیدی بر سر مسئله فتوحات قرار داشت به گونهای که هر بار فاتحی خبر پیروزی جدیدی را به دربار میرساند، دیگری تلاش میکرد تا به اقلیم تازهای دست پیدا کند و مناطق بزرگتری را فتح نماید.
در خصوص واکنش دربار دمشق به فتوحات موسی نیز باید گفت: که خلیفه ولید از همان ابتدا که موسی سعی در جلب نظر وی برای فتح آندلس داشت، چندان به این مسئله رضایت نداشته و با اینکه موسی همیشه اخبار فتوحات و غنایم به دست آمده را به همراه خمس اسرا و برای وی ارسال مینمود، اما دولت اموی شاید به علت دور بودن آندلس از مرکز خلافت ایشان دمشق و عدم کنترل مؤثر و مستقیم آنان به این منطقه همواره بیتوجهی خاصی را نسبت به فتوحات به دست آمده در این منطقه در پیش گرفته و حتی هزینهای هم برای کشورگشایی در این منطقه در نظر نگرفتند، به گفتهی مورخان دربار اموی نه یک سپاه برای فتوحات آندلس تجهیز کرد، و نه دیناری برای مخارج این ناحیه هزینه نمود، بلکه این بربرها بودند که این منطقه را تصرف کردند و تمام مخارج سپاهی را هم خزانه آفریقا متحمل گشته بود."