خلاصة:
دوره حاکمیت یابی مغولان و تشکیل حکومت ایلخانی در ایران یکی از ادوار مهم و سرنوشت ساز تاریخ این کشور محسوب می شود. تهاجم مغول برای نواحی عمده ای از ایران سرنوشت شومی را به ارمغان آورد و مناطقی آباد و پیشرفته را به ویرانی و تباهی کشاند و حیات شهری ایران را دستخوش انحطاط کرد. پس از فرونشستن غبار حملات مغول، نابسامانی های سیاسی ناشی از ساختار حکومت مغولی به کشمکش های نظامی و ظهور نارضایتی های داخلی انجامید. عدم توجه حکام فاتح مغول به ساختارهای سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی موجود جامعه بر دامن? ویرانی ها و انحطاط حیات شهری ایران افزود. یکی از ساختارهای موجود در ایران نظام مالیاتی بود که در پی تهاجم مغول دستخوش تغییر و بعضا بی توجهی قرار گرفت. نظام مالیاتی آنان ریشه در آداب و رسوم کوچرویی داشت که در آن همگی مردم ملزم به پرداخت آن بودند. در مناطق متصرفی نیز خود را حاکم بر تمامی عایدات مردم دانسته و به عناوین مختلف از آنان مالیات اخذ می کردند. در این میان اخذ بی رویه و وضع مالیات های فوق العاده و صدور برات و مقاطعه دادن ایالات، شیوه های نامناسب جمع آوری، ستم کاری و عملکرد خود سران? متصدیان و تحصیل داران مالیاتی، هرچه بیشتر موجبات سقوط و زوال مناسبات شهری را فراهم می کرد. این مقاله بر آن است تا با توصیف نظام مالیاتی مغولان، تاثیر آن را بر زوال مناسبات شهری ایران، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.
the Mongols kingdom and the formation of ILkanids in Iran is one of the most important period in the history of that country. For the many parts of Iran Mongols invade caused ill fortune for cities and ruined all civil places sometime after Mongols invasion، ill political organization of Mongol government consegenced with rebels. Mongol’s lack of attention to political، economical and social -– cultural issues in Iran society increased the collapse in civil life in cities. one of the issues was taxation which radically changed with Mongol invasion. Mongol’s taxation was due to thir kachrui cultures that all people had to pay tax. And in conquered area they knew themselves as an owner of peoples earnings and they asked them taxes in any way. Also high taxes، cruel way of taxation، issuance of brevet، contracting of provinces، fastened the cities collapse. This article disscuses the Mongol taxation and its effect on collapse of cities in Iran.
ملخص الجهاز:
در نتيجه اين ستمکاريها و اخذ بيرويه مالياتها که ميزان آن غالبا خود سرانه تعيين ميشد و وضع مالياتهاي فوقالعاده و صدور براتها و وصول مکرر آنها بيترديد از عوامل مهم و اساسي انحطاط حيات شهري ايران بوده است .
آنچه مسلم است ، نظام مالياتي ايران از بعد از ورود اسلام به اين سرزمين تحت تعاليم شريعت اسلامي شکل گرفته و تحت حکومت هاي اموي و عباسي و برخي دولتهاي وابستۀ به آنها به مورد اجرا گذاشته ميشد و از آن به دو قسم حقوق شرعي يا همان مالياتهايي که بر طبق شريعت و مبتني بر فقه اسلامي بوده و رسوم عرفي يا مالياتهايي که مبناي آن فقه اسلامي نبوده ولي به نفع دولت هاي حاکم معمول ميشده است ، ياد کردهاند.
گاهي با توجه به مشمولين آن به قپچور مراعي و قپچور محترفه تقسيم ميشده است ١٣و در بعضي مواقع از اصطلاح قپچور براي باجهاي اتفاقي 14 نيز استفاده ميشد اگر چه اشپولر، قپچور را طريق منصفانه تري براي دريافت ماليات ميداند١٥ اما لمبتون معتقد است که با ارزيابي دقيق تر منابع ميتوان گفت ، وضع قپچور در ايران توسط مغولان بسيار ظالمانه بوده است .
از ظالمانه بودن اين نوع ماليات همين بس که اکثر قسمت هاي عراق عجم بدليل وضع آن چنان ويران شده بود و مردم خانه هاي خود را ترک کردند که در قزوين بعلت کمبود جمعيت نماز جماعت برگزار نميشد١٧و اين نشان ميدهد که در تعيين ميزان قپچور هيچ گونه موازين و مقياس مشخص و ثابتي وجود نداشته و دائما در حال تغيير بوده است .
(
, 
, 
)
