خلاصة:
بنیادگرایی اسلامی به عنوان یک جریان تندرو مدعی بازگشت به اسلام راستین و عدم سازش با دنیای مدرن، در صحنه داخلی کشورها و هم چنین در روابط بینالملل به عنوان یک تهدید و رقیب جدی در جوامع کنونی تبدیل شده است. یکی از این مناطق دارای جریان های مذهبی فعال، منطقه آسیای مرکزی با مرکزیت جمهوری ازبکستان است. بیشک در تقویت این جریانهای اسلامی، گروه های اسلامی سایر کشورها، و جریان تندرو طالبان و همین طور شرایط داخلی حاکم بر جامعه نقش فعالی داشته است. سوال اصلی پژوهش این است که مهم ترین عامل کلیدی در به چالش کشاندن حاکمیت سیاسی کشورهای آسیای مرکزی (به ویژه ازبکستان) چیست؟ فرضیه اصلی آن است که بنیادگرایی اسلامی به عنوان مهم ترین رقیب و تهدید جدی علیه حاکمیت و امنیت این کشورها (به ویژه ازبکستان) است. در این پژوهش از روش توصیفی –تحلیلی با بهره گیری از منابع کتابخانه ای، اسنادی و اینترنتی استفاده شده است. حاصل این پژوهش، تبیین و نشان دادن حضور و نقش بنیادگرایی اسلامی در ازبکستان به عنوان یک واقعیت جدی در ایجاد چالش در مسائل امنیتی – سیاسی این کشور است.
ملخص الجهاز:
امــا ايــن کــه چــرا حرکــت هــا و جنــبش هــاي اســلامي در قالــب بنيــادگرايي اسـلامي (يعنـي مباحـث مربـوط بـه اسـلام و اسـلام گرايـي ) در دوره پـس از فروپاشـي شوروي در ازبکسـتان نسـبت بـه سـاير جمهـوري هـاي آسـياي مرکـزي بيشـتر اسـت ؟ يا بـه عبـارتي چـرا بنيـادگرايي اسـلامي در کشـور ازبکسـتان متمرکـز شـده و حاکميـت ايـن کشـور را بـه چـالش و خطـر مـي انـدازد؟ در پاسـخ بـه ايـن سـوال مـي تـوان بـه عواملي زير اشاره کرد: پيوند تاريخي با اسلام و آشـنايي مـردم ايـن منطقـه بـا اسـلام از قـرون گذشـته ؛ جمعيـت زيـاد ايـن جمهـوري (ازبکسـتان ) نسـبت بـه سـاير جمهـوري هـا؛ واقـع شـدن بخـش مهمـي از دره فرغانـه در خـاک ايـن کشـور (ازبکسـتان )؛ سياسـت هـاي خصـمانه دولــت در ارتبــاط بــا مســائل اســلامي و مســلمانان و تحــت کنتــرل در آوردن فعــل و انفعـالات مسـلمانان ؛ نفـوذ مبلغـين مـذهبي اسـلامي در ازبکسـتان ، (آکينــر، ١٣٨٣: ١٣٤) ؛ حضــور فعــال دو کشــور پاکســتان و عربســتان و تزريــق دلارهــاي نفتــي و تاســيس مــدارس (Edward.
ايـن نکته براي رهبـران کشـورهـاي اسـلامي آسـياي مرکـزي بـه ويـژه ازبکسـتان ، کـه گـروه هــاي بنيــادگرايي چــون حــزب التحريــر و جنــبش اســلامي کــه بــراي ســرنگوني حکومت هـاي غيـر دينـي و بـر قـراري حکومـت اسـلامي تـلاش مـي نمايـد و تهديـدي عليه حاکميت و امنيت خـود ارزيـابي مـي نماينـد قابـل درک اسـت .