خلاصة:
مقاله حاضر درصدد توصیف و تبیین دارالعلمهای دوران آل بویه و نقش آن در توسعه و ارتقاء علم و دانش از یک سو و گسترش فرهنگ عمومی از سوی دیگر است.آل بویه از ابتدای حکومت و همزمان با تثبیت قدرت خویش به فعالیتهای علمی و فرهنگی نیز روی آوردند؛ زیرا افزون بر این که یکی از پایههای اساسی استمرار قدرت و اقتدار، علم و تقویت فرهنگ عمومی با رویکردی عالمانه است، برای جلوگیری از انفعال در برابر رقیبان سیاسی و علمی باید استقلال علمی و متکی به فرهنگ غنی بومی خویش را تقویت میکردند. آل بویه بیشترین تلاش خویش را در پی ریزی یک شاکله مستحکم علمی با تمام جوانب از نظر ساختاری، محتوایی، و نخبه پروری مبذول داشتند. آنان برای تحقق اهداف خود، مراکز آموزشی و پژوهشی فراوانی مانند کتابخانههای عظیم و مدارس تاسیس کردند و امکانات مادی و معنوی بسیاری را در این مسیر صرف نمودند. در دوران مذکور، موسسات و مراکز علمی، فرهنگی و دینی دیگری هم با عنوان دارالعلم تاسیس شدند که داشتن کتاب و کتابخانه برای پیشبرد و تسهیل امور آنها ضروری مینمود.در این پژوهش با بهرهگیری از روش توصیفی- تحلیلی بخشی از این حوزهی تاریخی، یعنی وضعیت دارالعلمها در آن دوره مورد توجه قرار گرفته است.
The present paper is an attempt to describe and determine the role of Darolelms of Buyid Dynasty (Al-e Buye) in promoting knowledge on the one hand and in developing public culture on the other hand. The Buyids tended to hold cultural and scientific activities right after seizing power. This is mainly because not only one of the main reasons of preserving continuity and power was coupled with science and boosting public culture with scholarly approach، but also scientific independency and relying on local rich culture would prevent passivity against political and scientific rivals.
Al-e Buye made an effort to lay a robust foundation of science in all aspects of structure، content، and talent-nurturing. In so doing، they established many educational and research centers such as libraries and schools which all took many intellectual and material facilities. In the same era، some other scientific، cultural، and religious institutions like Darolem were founded as well. The necessity of having a library made it essential to go further to build it sooner. The present paper employing a descriptive-analytical methodology provided a focus on part of this historical field i.e.، the functions of Darolems in Buyid Dynasty.
ملخص الجهاز:
"Parvish Abstract The present paper is an attempt to describe and determine the role of Darolelms of Buyid Dynasty (Al-e Buye) in promoting knowledge on the one hand and in developing public culture on the other hand.
درهای این دارالعلم ها به روی همه و حتی افراد غیربومی باز بود حتی در مواردی، برای آن ها در قیاس با افراد بومی، تسهیلات بیشتری نیز فراهم میشد و امکاناتی مانند مکان سکنی گزیدن و مستمری کافی و نیز قلم و دوات و کاغذ در اختیارشان نهاده میشد تا بتوانند از آثار مورد نیاز، یعنی از شاهکارهای علمی و ادبی عصر، نسخه برداری کنند، آثاری که توسط خطاطان بسیار مشهور و یا دانشمندان فرزانه عصر نگاشته و استنساخ شده و در کتابخانه ی دارالعلم ها موجود بود (کریمی زنجانی،١٣٨٩: ١٩).
آنگاه ، این محل تعمیر شده را به دارالعلم تبدیل کرده و دانشمندان معتبر آن عصر و نیز نفیس ترین کتاب های نوشته شده توسط خطاطان مشهور را به آن جا منتقل کرد (ابن اثیر ،١٩٨٧م : ج ٥، ٥٠٤) و آن را با کتابخانه ی بزرگی که داشت ، وقف علاقمندان کسب دانش نمود (ابن الجوزی،١٤١٢ق :ج ٣٦٦،١٤؛ -ابن کثیر، ١٩٦٦م :ج ١١، ٣٣٣).
دارالعلم های دوران آل بویه به عنوان مؤسسه ای شیعی و با وجود اداره کنندگانی شیعی مذهب و کتابخانه ای مملو از آثار شیعی بدون وجود تعصب به روی همه دانشمندان باز بوده و از آنان دعوت کرده که مراجعان را آموزش دهند و در واقع همین ویژگی شیعی بودن نیز سرانجام موجبات نابودی آنان را فراهم ساخت ."