خلاصة:
طرح سپر دفاع موشکی امریکا، یکی از راهبردیترین مباحث در حوزه امنیت بین المللی است . تحولات مربوط به آن و کشیده شدن دامنه این طرح به مرزهای غربی روسیه پس از سال ٢٠٠٧، بیش از پیش بر مناسبات مسکو - واشنگتن سایه انداخته است . بر این اساس ، مقاله حاضر در پی پاسخ به چند پرسش کلیدی است ؛ نخست اینکه محرکها و دلایل استقرار این سامانه در شرق اروپا چیست ؛ چه تحولاتی را ظرف یک دهه اخیر پشت سر گذاشته ؛ دیدگاه ها و رفتارهای امریکا و روسیه در این خصوص چگونه قابل ارزیابی است ؛ و در نهایت ، تلاش ها و تحرکهای متقابل دو کشور در این چارچوب ناظر به چه سیاست ها و اقداماتی در شرایط فعلی و آتی است ؟ در پاسخی کلی نیز اشاره میشود که حساسیت نسبت به این موضوع در پرتو نگاه کلان به بحران مزبور، از زاویه مسائل و نگرانیهای استراتژیک و مناسبات امنیت بین الملل قابل تحلیل است . با عنایت به این فرض که استقرار سامانه دفاع موشکی در اروپا، در راستای کاهش قابلیت استراتژیک روسیه و کنترل و محدود کردن قدرت مانور این کشور پیگیری میشود، مجموعه اقدامات و رقابت های امریکا و روسیه در منطقه ژئواستراتژیک شرق و مرکز اروپا در فضای جدیدی قرار گرفته است که بر اساس فعال سازی الگوهای معطوف به موازنه قدرت و انگاره دفع تهدید از هر طرف پیگیری میشود. بنابراین نظر به انگیزه های تازه همچون بحران اوکراین و تشدید اختلافات دو کشور، این مقاله بر آن است تا ضمن تامل تاریخی در موضوع و تشریح و تبیین ابعاد این طرح ، و همچنین بررسی اقدامات تقابلی و توانمندیهای موشکی و دفاعی روسیه ، با رویکرد و روشی توصیفی – تحلیلی، عوامل و دلایل نگرانی میان دو کشور و افق آن را نیز مورد واکاوی و کنکاش قرار دهد
ملخص الجهاز:
بر این اساس ، مقاله حاضر در پی پاسخ به چند پرسش کلیدی است ؛ نخست اینکه محرکها و دلایل استقرار این سامانه در شرق اروپا چیست ؛ چه تحولاتی را ظرف یک دهه اخیر پشت سر گذاشته ؛ دیدگاه ها و رفتارهای امریکا و روسیه در این خصوص چگونه قابل ارزیابی است ؛ و در نهایت ، تلاش ها و تحرکهای متقابل دو کشور در این چارچوب ناظر به چه سیاست ها و اقداماتی در شرایط فعلی و آتی است ؟ در پاسخی کلی نیز اشاره میشود که حساسیت نسبت به این موضوع در پرتو نگاه کلان به بحران مزبور، از زاویه مسائل و نگرانیهای استراتژیک و مناسبات امنیت بین الملل قابل تحلیل است .
فعالیت و تحرکات سال های اخیر امریکا در قلمرو جغرافیایی شرق اروپا و عموما به شکل مداخله سیاسی و تلاش برای کشاندن جمهوریهای این منطقه به زیر چتر امنیتی خود، امضای موافقت نامه های دوجانبه و چندجانبه نظامی از جمله با گرجستان ، اوکراین ، رومانی، چک و لهستان و پیشروی ناتو به این سمت و از همه مهم تر تلاش برای ایجاد چندین سیستم دفاع ضد موشکی، نشان دهندة اهداف بلند دامنۀ امریکا برای بسط حوزه نفوذ خود و محاصرة استراتژیک روسیه بوده که پیوسته نگرانی و عصبانیت مقامات مسکو را نیز به همراه داشته است .
استقرار سامانه دفاع موشکی غرب در شرق اروپا ظرف چند سال گذشته و همچنین پاسخ محکم مسکو در جنگ پنج روزه با گرجستان در اوت ٢٠٠٨ و همچنین ورود اخیر روسیه به خاک اوکراین و الحاق کریمه به خود در مارس ٢٠١٤ در مقام پاسخ و تقابل ، یکی از شیوه های تأمین امنیت در چنین شرایطی است .