خلاصة:
واژهبستها اجزائی دستوری هستند که به لحاظ رفتار دستوری حد واسط کلمات آزاد و وندها(ی تصریفی) بهشمار میروند؛ بهعبارتی، واژهبستها از جهاتی به کلمات و از جهاتی دیگر به وندها شباهت دارند. واژهبستها، به لحاظ واجی وابسته به کلمة مجاور هستند و به لحاظ نحوی آزاد بهحساب میآیند. علت آزاد فرض کردن واژهبستها، اعمال قواعد نحوی بر آنها، درست مانند کلمات تمامعیار است. دلیل رفتار بینابینی واژهبستها ریشه در شیوۀ تکوین آنها دارد، زیرا واژهبستها از کلمات نقشی بهوجود میآیند و سپس معمولا تبدیل به وندهای تصریفی میشوند. با این حال، تبدیل واژهبستها به وندهای اشتقاقی نیز در بعضی از زبانها گزارش شده است. در این مقاله با توجه به تغییرات ضمیر پیبستی "ـش" نشان خواهیم داد که این واژهبست در بعضی از کاربردها با از دستدادن خصوصیات واژهبستی و نیز ارجاعپذیری خود، تبدیل به وند اشتقاقی شده است. در کاربردهای اخیر، اضافه شدن "ـش" موجب مقولهگردانی پایه گردیده است. در واقع، در این موارد "ـش" از صیغگان دستوری اولیۀ خود خارج شده است. علاوه بر تبدیل "ـش" به وند اشتقاقی، شواهد ما مبین وجود موارد بینابینی است که حاصل فرایند حاشیهایشدگی هستند.
ملخص الجهاز:
"در ادامۀ این بحث به حاشیهایشدگی واژهبست ضمیری –ش اشاره میکنیم و سپس از مواردی یاد میکنیم که این واژهبست با اشتقاقیشدگی منجر به ساخت کلمات جدید شده است.
نکتۀ جالب توجه این است که حاشیهایشدگی و اشتقاقیشدگی پیبستهای ضمیری فارسی تنها متعلق به واژهبستهای سوم شخص (مفرد) است.
3. اشتقاقیشدگی واژهبست -ش جهانپناه (1380: 26) در توصیف نقش دیگری از –ش، به مواردی اشاره میکند که (برخلاف موارد قبلی) با اضافه شدن این ضمیر، مقولۀ پایه نیز تغییر میکند و کلمۀ جدید با معنای جدیدی ساخته میشود: "راس و پوس کندش (راستش)، اینه که ...
از آنجا که کاربرد –ش در این نقش با محدودیت روبرو است، و –ش در فرایند واژهسازی بهکار رفته است، جزء مزبور را میتوان بیشتر در مقام ونداشتقاقی به حساب آورد تا واژهبست، زیرا خصوصیات واژهبستی آن زایل شده است.
کاربرد این جزء به عنوان واژهبست عادی بسیار بیشتر از نقش آن در مقام واژهبست حاشیهای و ونداشتقاقی است."