خلاصة:
گسترة در دست مطالعه در جنوبشرقی استان کردستان، بخشی از زون ساختاری سنندج- سیرجان بهشمار میآید. نواحی شمال و شمالشرقی آن بخشی از راستای شمالغربی- جنوبشرقی آتشفشانهای کواترنری قروه- تکاب بهحساب میآیند. بهسبب آلودگی شدید به آرسنیک آمار سرطانیها، کاهش طول عمر و بیماریهای پوستی در بخشهایی از شهرستانهای قروه، بیجار و دیواندره بسیار بالاست. در این مطالعه با جمعبندی مطالعات صورت گرفته در این زمینه و همچنین مطالعات میدانی و بهویژه مصاحبه، سعی شده تا به بررسی و دستهبندی منابع و دلایل انتشار آلودگی آرسنیک در منابع آبهای سطحی، زیرزمینی و خاکهای شهرستان قروه پرداخته شود. مهمترین منابع ایجاد و انتشار آلودگی آرسنیک در دنیا فعالیتهای ماگماتیسم و ظهور چشمههای آبگرم تراورتنساز، کانیهای فلزی مانند طلا، مس، آنتیموان و بالاخره زایدات حاصل از فعالیتهای معدنکاری برخی از فلزات است. متاسفانه در سطح منطقة مورد مطالعه تمام عوامل ایجاد و انتشار آلودگی آرسنیک حضور دارند؛ از یکسو فعالیتهای ماگماتیسم کواترنری و ظهور چشمههای آبگرم تراورتنساز و از سوی دیگر، وجود کانسارهای متنوع فلزی و غیرفلزی - که برخی از آنها در حال استخراج و برخی دیگر در مرحلة مطالعات تکمیلی استخراج قرار دارند- سبب انتشار آلودگی در محیطزیست شهرستان شدهاند و یا در آیندة نزدیک میشوند.چشمههای تراورتنساز روستای باباگرگر در شرق وشمالشرق منطقة مورد مطالعه با انتقال آرسنیک موجود در مخازن ماگمایی، اصلیترین عامل در انتشار آرسنیک در بخشهای وسیعی از شهرستان بهحساب میآیند. دبی بالای چشمهها، بهجای گذاری حجم وسیعی از نهشتههای تراورتنی و تجزیة شیمیایی بعدی کانیهای آنها، توپوگرافی محل و رودخانة مالوجه از دلایل گسترش وسیع آرسنیک در آبهای زیرزمینی، سطحی و خاکهای منطقه هستند. بهطور کلی محدودة مورد مطالعه را از نظر میزان خطر ناشی از آلودگی آرسنیک میتوان در سه پهنه تفکیک کرد. نواحی اطراف چشمههای باباگرگر و همچنین بخشهایی از شرق شهرستان با وجود اینکه تا حدودی از چشمهها دورند اما به سبب آغاز فعالیتهای معدنکاری و استخراج فلزاتی مانند طلا، نقره، آنتیموان وزرنیخ در آنها در پهنة با خطر بالا قرار میگیرند. بخشهایی از جنوب و جنوبغرب شهرستان در پهنة با خطر متوسط و بالاخره نواحی مرکزی و دشت قروه در پهنة با خطر پایین تقسیمبندی شدهاند.
ملخص الجهاز:
"متأسفانه در سطح منطقة مورد مطالعه تمام عوامل ایجاد و انتشار آلودگی آرسنیک حضور دارند؛ از یکسو فعالیتهای ماگماتیسم کواترنری و ظهور چشمههای آبگرم تراورتنساز و از سوی دیگر، وجود کانسارهای متنوع فلزی و غیرفلزی - که برخی از آنها در حال استخراج و برخی دیگر در مرحلة مطالعات تکمیلی استخراج قرار دارند- سبب انتشار آلودگی در محیطزیست شهرستان شدهاند و یا در آیندة نزدیک میشوند.
بخشهایی از شرق و جنوبشرق منطقة مورد مطالعه هر چند تا حدودی از چشمههای تراورتنساز فاصله دارد، اما بهسبب آغاز مطالعات اکتشافی از اوایل دهة ۸۰ و حضور شرکتهای انگلیسی، چینی و در حال حاضر قزاقها، و وجود معادن آنتیموان، طلا، مس و زرنیخ، بهشدت در معرض آلودگیهای شدیدتر به آرسنیک قرار دارد و باید این منطقه را همراه با نواحی اطراف چشمهها در پهنة بالا تقسیمبندی کرد (البته بخشهایی از شرق و جنوبشرقی شهرستان در برگة زمینشناسی کبودرآهنگ قرار گرفته و روی شکل ۳ مشخص نشده است).
تجزیة شیمیایی سنگهای تراورتن در منطقة مورد مطالعه جدول ۲: نتایج آنالیز خاک زمینهای اطراف معدن سنگآهن گلالی mg/kg/DW (رجوع شود به تصویر صفحه) منبع: ملایری و همکاران، ۱۳۹۰: ۳ جدول ۱: آمار معادن فعال، ثبت شده و یا در نوبت صدور و مجوز شهرستان قروه (رجوع شود به تصویر صفحه) منبع: ملکی و همکار، ۱۳۹۱: ۳ ذخایر آرسنیک ایران که هماکنون از آنها بهرهبرداری میشود به استانهای آذربایجان، کردستان، خراسان، و زنجان محدود میشوند و مشکلات ناشی از وجود آرسنیک در آبهای آشامیدنی بهویژه در استان کردستان، بارها گزارش شده است شکل ۳: نقشة پهنهبندی خطر و منشأ آلودگی به آرسنیک در سطح شهرستان قروه"