خلاصة:
افراد مکلفی که زنده هستند و توان و قدرت انجام حج را دارند، باید خودشان به صورت مباشر مناسک حج را به جا آورند و گرفتن نایب برای آنان جایز نیست. پس اگرکسی به نیابت از فرد مکلف زنده حج بگزارد، مجزی از وی نخواهد بود، مگر آنکه مکلف به خاطر عارض شدن عذرهایی، قادر به انجام حج به نحو مباشر نباشد.عذرهایی که موجب میشود شخص زنده نتواند حج مباشری خود را انجام دهد و ناگزیر به استنـابه شـود، سه دسته ا ند: ١. ناتـوانی جسمی و فیزیکی؛ مانند بیماری و پیری ٢. باز نبودن مسیر، که فقها از آن به «عدم تخلیة السرب» تعبیر کرده ا ند ٣. از جهت زمانی و فراهم نشدن فرصت برای مقدمات سفر. برای هر یک از آن ها دلیل و یا ادله ا ی وجود دارد که مهمترین آن ها صحیحة حلبی است و جملة «امر یعذره الله فیه» شامل تمام عذرهایی که مانع انجام حج مباشری می گردد، خواهد شد.
ملخص الجهاز:
"از میان همة اینها، آن بیماری که باعث عدم تمکن و یا موجب حرج شخص باشد و عرفا توان انسان را در رفت و بازگشت از سفر حج بگیرد؛ اعم از اینکه جسمی باشد و یا روحی و روانی، یا این که به خاطر مسافرت شدت پیدا کند، یا واگیر باشد و به دیگران سرایت کند ( غیر از سرما خوردگی که یک بیماری شایع است )، و یا به گونه ا ی است که موجب اذیت و آزار همراهان و سایر حاجیان گردد، چنین بیماری مانع محسوب می شود.
همچنین معلولیت ها و نارسایی های جسمی و فیزیکی؛ مانند نابینایی، ناشنوایی، لنگی و گنگی در بحث حج و عمره جزو بیماری محسوب نمی گردند؛ زیرا این نوع بیماری ها یا بیماری به حساب نمی آید و یا اگر بیماری باشد، موجب سلب توان شخص در انجام حج نمی گردد؛ به عنوان نمونه، صاحب جواهر در این باره فرموده ا ند: «و لیس الأعمی من المریض عرفا، فیجب علیه الحج عندنا لعموم الادلة حتی نصوص الصحة التی لاریب فی تناولها له وللأعرج والأصم والأخرص و نحوهم.
٣٢ مراد وی از اخبار، اطلاق همان روایاتی است که شیخ حر عاملی برخی از آنها را در بابهای ششم، هفتم، هشتم و بیست و چهارم از «ابواب وجوب الحج و شرائطه» کتاب شریف وسائل الشیعه نقل کرده است و ما برخی از آنها را در موارد پیشین اشاره نموده و مورد دیگری را در ذیل نقل میکنیم: «علی بن أبی حمزة قال: سألته عن رجل مسلم حال بینه و بین الحج مرض أو أمر یعذره الله فیه، فقال: علیه أن یحج من ماله صرورة لا مال له»."