خلاصة:
قرآن کتاب هدایت و سعادت انسان می باشد و برای رسیدن به این هدف مهم از علوم مختلف به عنوان ابزار استفاده کرده است؛ از جمله این علوم، علم تاریخ می‌باشد که در قرآن به شکل‌های گوناگونی از جمله سرگذشت انبیاء و اقوام گذشته، آداب و رسوم جاهلی، حوادث زندگی پیامبر اسلام و جامعه اسلامی به کار رفته است. در این نوشتار، تلاش شده است تا به برداشت‌های مختلف از رابطه قرآن و تاریخ اشاره و مفهوم مورد نظر در بحث تفسیر تاریخی قرآن (مکتب تاریخی قرآن) تبیین شود. در ادامه به دو مبحث مهم مبانی (عام و خاص) و روش‌شناسی تفسیر تاریخی قرآن از جمله روش ترتیبی و موضوعی به شکل سنتی (درون متنی)، شهید صدر (برون متنی)، میان‌رشته‌ای و تطبیقی اشاره شده است. گونه‌شناسی آیات تاریخی قرآن، بررسی شرایط اعتبار منابع تاریخی برای استفاده در تفسیر قرآن و سنت‌های الهی حرکت تاریخ از مهم‌ترین مسائلی است که در این نوشتار به آنها پرداخته شده است.
The Quran is the book of guidance that brings about every one’s prosperity. To meet this important objective، various branches of knowledge (Sciences) are employed as means of discovering the divine attention. History is one of those sciences and means that has been applied in the Quran in various forms including the historical account of the prophets and the previous nations، the old traditions of ignorant time، the biography the prophet of Islam and the events which took place in the Muslim community. The paper has tried to deal with different opinions raised on the relationship between the Quran and history. Moreover، the writer highlights the historical account of the Quran referring to the historical school of thought on the Quran. As such، he calls attention to the important general and particular foundations of the topic including the methodology of historical interpretation of the Quran in traditional intertextual and the Shahid Sadr’s intra-textual، interdisciplinary and comparative methods. Finally، he sheds light on to the most important topics such as the typology of the historical verses of the Quran، the validity conditions of historical sources that are to be used in interpretation of the Quran، the divine customs and laws and the movement of the history.
ملخص الجهاز:
تفسیر تاریخی قرآن کریم 1 محمدعلی رضایی اصفهانی 2 و ابوالحسن مؤمن نژاد 3 چکیده قرآن کتاب هدایت و سعادت انسان می باشد و برای رسیدن به این هدف مهم از علوم مختلف به عنوان ابزار استفاده کرده است؛ از جمله این علوم، علم تاریخ می‌باشد که در قرآن به شکل‌های گوناگونی از جمله سرگذشت انبیاء و اقوام گذشته، آداب و رسوم جاهلی، حوادث زندگی پیامبر اسلام( و جامعه اسلامی به کار رفته است.
گونه‌شناسی آیات تاریخی قرآن، بررسی شرایط اعتبار منابع تاریخی برای استفاده در تفسیر قرآن و سنت‌های الهی حرکت تاریخ از مهم‌ترین مسائلی است که در این نوشتار به آنها پرداخته شده است.
در سال‌های اخیر که حوزه تفسیر قرآن توسعه پیدا کرده و ارتباط قرآن با سایر علوم مورد توجه محققان قرار گرفته است، تحقیقاتی درباره قرآن و تاریخ و تحلیل مباحث تاریخی قرآن صورت گرفته است مانند: الآثار و التاریخ اثر خالد فائق العبیدی که به تحلیل تاریخ زندگی پیامبرانی مثل نوح(، لوط(، موسی( و سرگذشت بنی‌اسرائیل بر اساس آیات قرآنی پرداخته است.
از جدیدترین آثار در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: سنت‌های تاریخی در قرآن اثر دانشمند شهید سید محمد باقر صدر: در این کتاب نویسنده ضمن اشاره به روش‌های تفسیری قرآن، روش تفسیر موضوعی را ترجیح می‌دهد و سپس به نمونه‌هایی از سنت‌های تاریخ در قرآن اشاره می‌کند و نقش انسان را در حرکت تاریخ مورد تأکید قرار می‌دهد.
(
, 
, 
)
