خلاصة:
در دیدگاه نقشگرایی، گذرایی بر اساس ملاکهای نقشی و معنایی تبیین میشود و مفهومی پیوستاری در نظر گرفته میشود. در این مقاله بر اساس تعریف سرنمونی از گذرایی و بررسی مطالعات مهم مرتبط با آن تأثیر گذرایی را بر ساخت زبان فارسی در مواردی چون انضمام و مجهول ناپذیری افعال بررسی میکنیم. همچنین برجستگی گذرایی زبان فارسی را در مقایسه با زبانهای مورد مطالعه هسپلمت بررسی میکنیم. در بخش دیگر تأثیر گذرایی را در سطح کلام و بر روی دو داستان کوتاه بررسی میکنیم. بررسی دادهها نشان میدهد در سطح دستور فارسی کاهش گذرایی منجر به پیدایش ساختهای انضمامی میشود و در مورد ساخت مجهول، افعال مجهول ناپذیر ایستا گذرایی پایینی دارند، برجستگی گذرایی فارسی در سطح زبانهای مورد مطالعهی هسپلمت نسبتا کم است، و در سطح کلام گذرایی بالا با پیشزمینه بودن و گذرایی پایین با پسزمینه بودن همبستگی دارد.
ملخص الجهاز:
بررسی داده هـا نشـان میدهد در سطح دستور فارسی کاهش گذرایی منجر به پیدایش ساخت های انضـمامی مـیشـود و در مـورد ساخت مجهول ، افعال مجهول ناپذیر ایستا گذرایی پایینی دارند، برجستگی گذرایی فارسی در سطح زبان هـای مورد مطالعه ی هسپلمت نسبتا کم است ، و در سطح کلام گذرایی بالا با پیش زمینه بودن و گـذرایی پـایین بـا پس زمینه بودن همبستگی دارد.
در تعریف سرنمون ، از طرفی گـذرایی را مجموعی از پارامترهای معنایی در نظر گرفتند که اگر رویدادی آن ها را داشته باشد، جمله ازلحاظ صـرفی- نحوی به سرنمون جملات متعدی نزدیک تر است و اگر در رویدادی این پارامترهـای معنـایی حضـور نداشـته باشند و یا کم رنگ باشند نشان داری صرفی-نحوی جمله به سمت ساخت های میـانی و جمـلات لازم سـوق مییابد، و از طرف دیگر حضور دو شرکت کننده در عمل فعل ، که با فاعل و مفعول منطبـق اسـت ، بـه عنـوان یکی از شروط اصلی گذرا بودن جمله در نظر گرفته شد.
برخلاف تسونودا که عنوان میکند کم یا زیاد شدن میزان ارادی بودن عامل بر میزان گذرایی تـأثیر نـدارد و فقط تأثیرپذیری مفعول در این زمینه کاربرد دارد، به نظر میرسد وقتـی میـزان ارادی بـودن فاعـل بـالاتر میرود، احتمال حضور مفعول مستقیم نیز بیشتر است و جمله به سرنمون متعدی نزدیـک مـیشـود (ماننـد ٢ الف )، اما وقتی میزان ارادی بودن فاعل کم میشود، جمله از سرنمون متعدی دور میشود و به همین دلیل به طور معمول با متمم حرف اضافه ای به کار میرود (مانند ٢ب ).