خلاصة:
ایران در عصر قاجار به دلیل موقعیت استراتژیکی و نزدیکی به هند در معرض نفوذ کشورهای استعماری به ویژه انگلستان قرار گرفت. حفاظت از هند در برابر تهدیدات دیگر کشورهای اروپایی از جمله روسیه و فرانسه برای انگلستان امری حیاتی بود و این خود بر مناسبات سیاسی ایران و انگلیس تاثیر بسزایی داشت. یکی از راهکارهای انگلیس برای تحقق منافع سیاسی خویش، اعزام پزشکانی متبحر به ایران بود. دغدغه اصلی این مقاله نشان دادن تاثیری است که این پزشکان انگلیسی از جمله طبیبان مخصوص شاه و طبقات اشراف، پزشکان عضو هیاتهای سیاسی و نظامی برمناسبات سیاسی ایران و انگلیس بر جای نهادند. این پژوهش با روشی توصیفی- تحلیلی و با اتکا بر خاطرات شخصی پزشکان، سفرنامهها و گزارشات سیاسی و سایر منابع مرتبط نشان داده است که پزشکان انگلیسی به دلیل تخصص پزشکی خود جایگاه برجستهای در دربار، حرمسرا و در جامعه یافتند و ازاین طریق توانستند علاوه بر نقشی که در بهبود وضعیت پزشکی ایران ایفا میکنند نفوذ خود را در مناسبات سیاسی ایران و انگلیس نیز اعمال کنند و با ارسال گزارشات و اخبار، جلب نظر متنفذین سیاسی ایران و نفوذ در انعقاد برخی از قراردادها منافع سیاسی دولت متبوع خویش را پیش ببرند.ایران در عصر قاجار به دلیل موقعیت استراتژیکی و نزدیکی به هند در معرض نفوذ کشورهای استعماری به ویژه انگلستان قرار گرفت . حفاظت از هند در برابر تهدیدات دیگر کشـورهای اروپـایی از جملـه روسـیه و فرانسه برای انگلستان امری حیاتی بود و این خود بر مناسبات سیاسی ایران و انگلیس تاثیر بسـزایی داشـت . یکی از راهکارهای انگلیس برای تحقق منافع سیاسی خویش ، اعزام پزشکانی متبحر به ایـران بـود. دغدغـه اصلی این مقاله نشان دادن تاثیری است که این پزشکان انگلیسی از جمله طبیبان مخصوص شاه و طبقـات اشراف ، پزشکان عضو هیات های سیاسی و نظامی برمناسبات سیاسی ایران و انگلیس بر جـای نهادنـد. ایـن پژوهش با روشی توصیفی- تحلیلی و با اتکا بر خاطرات شخصی پزشکان ، سفرنامه ها و گزارشات سیاسـی و سایر منابع مرتبط نشان داده است که پزشکان انگلیسی به دلیل تخصص پزشکی خود جایگاه برجسته ای در دربار، حرمسرا و در جامعه یافتند و ازاین طریق توانستند علاوه بر نقشی که در بهبود وضعیت پزشکی ایـران ایفا میکنند نفوذ خود را در مناسبات سیاسی ایران و انگلیس نیز اعمال کنند و با ارسـال گزارشـات و اخبـار، جلب نظر متنفذین سیاسی ایران و نفوذ در انعقاد برخی از قراردادها منافع سیاسی دولت متبوع خویش را پیش ببرند.
Due to its strategic location and its proximity to India، Iran was faced with the growing influence and domination of Colonial powers especially Britain during the Qajar era. Protecting India against threats by other European countries including Russia and France was extremely vital for Britain and this had a significant impact on Iran and Britain’s political relations. One of the methods of the British to establish and advance their political agenda was to send professional doctors to Iran. The main objective of this research is to highlight the influence of British doctors either as private physicians of the shah and the nobility or as a part of military، political and religious missions، on Iran and Britain’s political relations.
This research makes use of the descriptive-analytical method، and focuses on the British doctors'' diaries، travel journals and political reports to show that British physicians gained a prominent position in the royal household and also in the society due to their medical expertise. This in turn empowered them to influence the political relationship between Iran and Britain and to advance the political interest of their government by sending reports، attracting the attention of influential Iranian political figures، and influencing the endorsement of treaties and contracts.
ملخص الجهاز:
"از اینـرو مقالـه حاضر تلاش کرده است تا نشان دهدکه در دوره قاجار در فاصله سلطنت آقامحمـد خـان تـا پایان دوره ناصرالدین شاه پزشکان انگلیسی چگونه بر مناسبات سیاسی ایران و انگلیس تاثیر نهاده اند؟ این پژوهش ضمن اشاره به تاریخچه ورود پزشکان اروپایی به ایـران و بـا معرفـی پزشکان انگلیسی و بررسی فعالیت های آنان در ایران در مقطع زمانی مورد نظر، رد پای آنان را در مناسبات سیاسی، پیگیری نموده و نشان خواهد داد که این پزشکان بـا انجـام وظیفـه پزشکی خود در شرایط نامناسب بهداشتی- پزشکی ایران توانسـتند نظـر مسـاعد بخشـی از شاهزادگان ، درباریان و سیاستمداران را جلب نموده و بر تصمیمات آنها اثر بگذارند و نیز با به عهده گرفتن نقش میانجی دربرخی ازمنازعات ایران بـا همسـایگان خـود، درجهـت تحقـق اهداف انگلیس عمل نمایند و نهایتا با ایفای نقش دوگانه پزشـکی- سیاسـی، منـافع دولـت متبوع خود را حفظ نمایند.
سـردوراند سفیر دیگر انگلیسی نیز بر حضور پزشکان در دربار برای نفوذ هر چه بیشتر انگلیس در ایران تاکید ویژه داشت و مکنیل خود چه در مقام پزشک و چه در سمت وزیر مختار انگلـیس ، بـه خوبی آگاه بود که یک دکتر انگلیسی که اجازه ورود به محافل دربار را پیدا کند و با اسـتفاده از این فرصت بتواند به عنوان میانجی بین سفارت انگلیس و شاه عمل کند، چقدر مـیتوانـد ارزشمند باشد."