خلاصة:
مسئله زبان خصوصی، بحثی است مرتبط به قلمرو معرفت شناسی و فلسفه ذهن که نخستین بار ویتگنشتاین وارد بافت مطالعاتی فلسفه کرد. او در کتاب مهم تحقیقات فلسفی (1953) بر نبود امکان آن استدلال اقامه کرد. به اعتقاد ویتگنشتاین متاخر، نظام های فلسفی پیشین اعم از عقل گرایی، تجربه گرایی، ایدئالیسم و حتی اتمیزم منطقی به گونه ای مسئله حصول معرفت را تبین می کردند که مستلزم قول به زبان خصوصی بود. زبان خصوصی، طبق تعریف ویتگنشتاین، زبانی است که واژه های آن تنها از احساسات خصوصی و بی واسطه گوینده حکایت می کنند. این واژه ها صرفا معلوم گوینده اند و کسی دیگر آن زبان را نمی فهمد. از نظر ویتگنشتاین چنین زبانی اساسا امکان ندارد؛ زیرا پذیرش آن مستلزم شکاکیت معرفت شناختی و معناشناختی است. بنا بر نظر ویتگنشتاین، در تعریف زبان خصوصی دو عنصر اساسی اخذ شده است: یکی مفهوم «خصوصی» و دیگری مفهوم «حکایت کردن». ویتگنشتاین پس از تحلیل معناشناختی این دو مفهوم، سعی می کند نشان دهد که چگونه نظام های فلسفی پیش از او از تبیین و توجیه مسئله معرفت و فهم و ارتباط زبانی عاجز بودند و یک سره در دام سولیپسیزم معرفتی گرفتار می شدند. راه نجات آن است که زبان را پدیده ای اجتماعی و عام تلقی کنیم که حتی کاربرد آن در احساسات خصوصی نیز در بازی زبانی احساسات معنا پیدا می کند.
ملخص الجهاز:
"خود ویتگنشتاین هیچگاه تعبیر «استدلال زبان خصوصی» را به کار نبرده است (Candlish, ‘Private Language’ in: Stanford Encyclopedia of Philosophy, 1996) اما در کتاب تحقیقات فلسفی، پس از معرفی ایدۀ زبان خصوصی استدلال میکند که چنین زبانی نمیتواند وجود داشته باشد.
پیش از تبیین چیستی زبان خصوصی و بیان استدلال ویتگنشتاین بر نبود امکان آن، باید ببینیم این مسئله به لحاظ فلسفی چه اهمیتی دارد که چنین توجه فیلسوفان بعدی را جلب کرده است.
چیستی زبان خصوصی ویتگنشتاین در بند 243 تحقیقات فلسفی، زبان خصوصی را چنین تعریف میکند: واژههای فردی این زبان به آنچه تنها میتواند برای شخص گوینده معلوم باشد، یعنی احساسات بیواسطۀ خصوصی او، حکایت میکنند.
ویتگنشتاین با این تصور ابتدایی مخالف است؛ زیرا اگر چنین بود که هر کس تنها با دروننگری، با تأمل دربارۀ احساس شخصی خودش، میدانست درد به چه معناست، دیگر کسی نمیتوانست معنای واژۀ درد را به دیگری یاد دهد و انسانها نمیتوانستند بهمعنای مشترکی دربارۀ واژههای احساسات دست یابند.
به همین دلیل در بند 307 تحقیقات فلسفی مینویسد ممکن است بپرسید: «آیا شما یک رفتارگرا در لباس مبدل نیستید؟ آیا نمیخواهید بگویید هر چیزی جز رفتار امری غیرواقعی است؟» (307 :Wittgenstein, 1935) اما به نظر ویتگنشتاین رفتارگرایی تنها جایگزین نظریه زبان خصوصی نیست.
اصل ادعا: زبان خصوصی، یعنی زبانی که واژههای آن از آنچه تنها میتواند برای شخص گوینده معلوم باشد، حکایت میکند و کسی دیگر نمیتواند آن را فهم کند، امکان ندارد.
به اعتقاد ویتگنشتاین تعریف اشاری خصوصی، یعنی تمرکز توجه بر احساس و گفتن نشانه، نمیتواند هیچ معنایی برای واژه تثبیت کند؛ چون پیش از این اصلا مشخص نشده است که باید بر چه معنایی تمرکز کنیم."