خلاصة:
اغلب لندفرم های سطح زمین به آرامی و طی هزاران یا میلیون ها سال تکامل مییابند. از آن جا که تغییرات لندفرم ها در مقیاس عمر بشر قابل تشخیص نمیباشند، ارزیابی شواهد ژئومورفولوژیک میتواند نقش مهمی در شناسایی حرکات تکتونیکی مناطق ایفا کند. رودخانهها و شبکه زهکشی از جمله مهم ترین عوارضی هستند که نسبت به تغییرات زمینساختی بسیار حساس میباشند. جهت بررسی تأثیر تکتونیکهای فعال بر مورفومتری شبکه زهکشی، ابتدا 4 حوضه آبخیز در رشته کوه آلاداغ- بینالود و کوه های جغتای در استان های خراسان شمالی و رضوی انتخاب شد. سپس شاخصهای ناهنجاری سلسله مراتبی(∆a)، تراکم ناهنجاری سلسله مراتبی(ga)، پارامترهای شاخص انشعابات(R)، شاخص درصد عدم تقارن حوضه(PAF)، نسبت شکل حوضه(BS) و نسبت طول آبراهه اصلی به متوسط عرض حوضه(LSBW) در آن مورد محاسبه قرار گرفت. نتایج نشان میدهد که رابطه مستقیمی بین∆a و ga (r= 0/888)، ∆a و PAF ، ∆a و Bs ، ∆a وLSBW ، ga و PAF ، ga و Bs ، ga و LSBW وجود دارد. ضریب همبستگی بین زوج های ∆a-PAF ، ∆a-Bs ، ∆a-R ، ∆a-LSBW ، ga-PAF ، ga-Bs ، ga-R ، ga-LSBW به ترتیب 957/0 ، 946/0 ، 317/0 ، 856/0 ،897/0، 764/0، 491/0 و 656/0 به دست آمده است. همچنین ضریب همبستگی مناسبی بین R و دیگر پارامترها وجود دارد. بررسی روابط بین پارامتر ها نشاندهنده کارآیی بالای شاخص ∆a وga در مقایسه با شاخص R برای شناسایی تکتونیک فعال حوضههای زهکشی میباشند. به طور کلی، براساس شاخصهای مذکور، تمام حوضههای مطالعاتی از نظر تکتونیکی فعال هستند. با این حال، بیشترین فعالیت تکتونیکی به ترتیب در حوضههای شماره 2 و 1 و 4 و کم ترین مربوط به حوضه شماره 3 میباشد.
ملخص الجهاز:
گارنیری و پیروتـا١٤ ( ٢٠٠٨) نیـز جهـت بررسـی تـأثیر تکتونیک در چهار حوضه زهکشی در شمال شـرق سیسـیلی ایتالیـا از شـاخص ناهنجـاری سلسـله مراتبـی و ١ - Ribolini& Spagnolo ٢ - Ciccacci ٣- Hare and Grardner ٤ - Deffontaines ۵ - Jackson ٦ - Li ٧ - Talling and Sowter ٨ - Goldsworthy ٩ - Simoni ١ - Sung and Chen ١١ - Malik ١٢ - Hamdouni ١٣ - Index of Relative Active Tectonic ١٤ - Guarnieri & Pirrotta شاخص انشعابات ، استفاده کرده و دریافتند که تکتونیک های فعال نظم شبکه زهکشـی را بـر هـم مـی زننـد و مقدار شاخص ناهنجاری زهکشی در حوضه های فعال از نظر تکتونیکی بیش از حوضه های با فعالیت تکتونیکی کم است .
(1798 :2008 در این پژوهش شاخص درصد عدم تقارن حوضه (PAF) مورد استفاده قرار گرفته است ؛ که بدون در نظـر گرفتن کج شدگی تکتونیکی به سمت راست یا چپ ، صرفا درصد کج شدگی را نشان مـی دهـد کـه از رابطـه ٨ محاسبه می شود (بهرامی ، ٢٠١٣: ٩١٨): ١ - Clement and Brook (رابطه ٨) (رجوع شود به تصویر صفحه) که در آن ، ALS مساحت سمت بزرگ تر رودخانه اصلی حوضه و At مساحت کل حوضه به کیلومتر مربـع است .
جدول ٦: مقادیر نسبت شکل حوضه (BS) در حوضه های مورد مطالعه (منبع : نگارندگان ) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ١ - Burbank and Anderson خ نسبت طول آبراهه اصلی به متوسط عرض حوضه (LSBW) از دیگر شاخص های مربوط به شکل حوضه ، شاخص نسبت طول آبراهه اصـلی بـه متوسـط عـرض حوضـه (LSBW) می باشد.