خلاصة:
امروزه دانههای روغنی پس از غلات دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل داده و کلزا سومین منبع تأمین روغن نباتی در جهان بشمار میرود. به دلیل دخالت عوامل و فراسنج های متعدد، تعیین مقدار دقیق تناسب هر عرصه از سرزمین برای کشت این محصول دارای پیچیدگی زیادی است. در این مقاله، سیستم اطلاعات جغرافیایی مبتنی بر منطق فازی، که قابلیت های متعدد آن ها در حل مسائل پیچیده مکانی به اثبات رسیده است، به منظور تصمیمگیری در زمینه این مساله بکار گرفته شده است. از این رو با جمع آوری کلیه نیازهای رویشی این محصول شامل فراسنج های اقلیمی مربوط به آمار ایستگاههای همدید و باران سنجی در سطح استان آذربایجان غربی از بدو تأسیس تا سال 1388 و داده های زمینی شامل مدل رقومی ارتفاع، کاربری اراضی و عمق خاک و روقومی سازی آن، به تعیین مناطق مستعد کشت کلزا در استان آذربایجان غربی در قالب یک سیستم استنتاج فازی پرداخته شد. نتایج پیاده سازی مدل در استان آذربایجان غربی نشان میدهد که حدود 41/2% در صد از مساحت کل این استان، دارای توان بسیار مناسب، 66/35 درصد دارای توان مناسب، 7/48 درصد دارای توان تاحدودی مناسب و حدود 2/13 درصد از سطح استان دارای کلاس نامناسب برای کشت کلزا میباشد. همچنین شهرستانهای سردشت به عنوان مناسبترین شهرستان و چالدران، نامناسب ترین شهرستانها برای کشت کلزا محسوب میشوند. در نهایت نتایج تجزیه و تحلیل فراسنجها در روش استفاده شده، نشان دهنده کارایی روش سیستم استنتاج فازی جهت مطالعات ارزیابی تناسب اراضی برای کشت محصولات زراعی مطلوب میباشد.
ملخص الجهاز:
پیاده سازی مدل سنجش تناسب اراضی برای کشت کلزا با استفاده از سیستم استنتاج فازی (مطالعه موردی : استان آذربایجان غربی ) محمد سعید نجفی ∗ ، دانشجوی دکتری اقلیم شناسی ، دانشگاه تبریز علی اکبر رسولی ، استاد دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی ، دانشگاه تبریز غدیر عشورنژاد،کارشناس ارشد سنجش از دور و GIS، دانشگاه تهران کامل آذرم ، دانشجوی دکتری اقلیم شناسی ، دانشگاه تبریز چکیده امــروزه دانــه هــای روغنــی پــس از غــلات دومــین ذخــایر غــذایی جهــان را تشــکیل داده و کلــزا سـومین منبـع تـأمین روغـن نبـاتی در جهـان بشـمار مـی رود.
بطور کلی در ارتباط با پژوهش های انجام شده در کشور در ارتباط با کشت دانه هـای روغنـی مـی توان به مطالعات خواجه پور و سیدی (١٣٨٠)، خوشحال دستجردی و همکاران (١٣٨٨)، مظهری و پارسـاپور (١٣٩٠) حسینی و همکاران ، (١٣٩١) اشاره کرد که در همه آن ها تنها به بررسی نیازهای اقلیمی دانـه هـای روغنی پرداخته شده است .
بکارگیری سیستم استنتاج فازی در ارزیابی تناسب اراضی برای کشت کلزا مرحله فازی سازی با تبدیل متغیرهای حقیقی به زبانی انجام می شود و لایه های اطلاعاتی فراسنج هـایی همچون ارتفاع ، شیب ، اقلیم ، کاربری اراضی ، عمق خاک به ٤ کلاس "بسیارمناسب ، مناسب ، تاحدودی مناسب و نامناسب " دسته بندی گردیدند که برخی از لایه های مورد استفاده در این پژوهش در (شکل ٣) آورده شده است .
در ایـن مطالعه با استفاده از دانش کارشناسی ، پایگاه قواعد فازی مورد نظر تعریف گردید، که در جدول ٢، تعـدادی از این قواعد در ارتباط با تعیین تناسب اراضی برای کشت کلزا، آورده شده است .