خلاصة:
از دیدگاه ژئومورفولوژی سیستمی ، برخی سیستم های ژئومورفیک ، سیستم های دینامیکی پیچیـده ی غیرخطـی هستند که رفتار آشوبناک ، تصادفی و غیر قابل پیش بینی دارند. نظریه ی آشوب در ژئومورفولوژی سعی دارد این سیستم های غیرخطی و بسیار حساس به شرایط اولیه را مورد مطالعه قرار دهد. سیستم های ژئومورفیک در عین حال خود سازمانده بوده و حالت فرکتال (برخال ) دارند. این ویژگـی را مـی تـوان در بـسیاری از سیـستم هـای جریانی، حرکت های توده ای، سیستم خاک و زمین های مرطوب ساحلی مشاهده کرد. با اسـتفاده از نظریـه ی آشوب می توان بین فرم (̕بعد فرکتال ) و فرآیند(خودسازماندهی) در پدیده های ژئومورفولوژیک روابطی را برقرار کرد. نظریه ی آشوب به درک، تحلیل و پیش بینی پذیری سیستم های ژئومورفیک کمـک مـی کنـد. پیچیـدگی سیستم های ژئومورفیک و حالت آشوبناک آن ها به حدی است که نمی توان قواعد اساسی ریاضی و فیزیک را با قطعیت برای آن ها به کارگرفت و در مقیاسی بزرگ تعمیم داد. لذا دیدگاه های جدید سعی دارند برای تحلیل و شبیه سازی رفتار پیچیده ی سیستم های غیرخطی در ژئومورفولوژی از قواعد ساده و خـرد مقیـاس (فیزیـک و ریاضی ) در قالب مدل های سلولی اتومات استفاده کنند.
ملخص الجهاز:
"نظریه ی آشوب ، فرکتال (برخال ) و سیستم های غیر خطی در ژئومورفولوژی امیر کرم استادیار، گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت معلم چکیده واژگان کلیـدی: مقدمه در دهه های اخیر تحولی بزرگ در علوم طبیعی رخ داده ، این تحول در شیوه ی درک و تبیین پدیده هـا، بـه وسیله ی دانشمندانی صورت گرفته که پیش از این تبیین های خود را در قالب های منظم و مـشخص ارائـه می کردند.
1- Stable system 2- Oscillating or periodic system 3- Attractors 4- Fractal 5- Lorenz Trajectory system شکل ٢: راست : ربایشگر لورنز در حالت سه بعدی، چپ : ربایشگر لورنز در حالت دو بعدی به عقیده ی مالانسون و همکاران (١٩٩٠)، نظریه ی آشوب سه اصل مرکزی دارد : ١- بسیاری از سیستم های ساده ی جبری و تعینی، به ندرت قابل پیش بینی اند؛ ٢- برخی سیستم ها، حساسیت شدیدی نسبت به شرایط اولیه نشان می دهند.
با این وجود دینامیک های غیر خطی در موارد ذیل بینش و اطلاعـات سودمندی را فراهم کرده اند: ١- امکان پذیری و عدم امکان پذیری پیش بینی پدیده های ژئومورفیک ؛ ٢- تمایزبین تغییرات ژئومورفیک جبری (بیرونی) و خود بخودی ؛ ٣- حساسیت و برگشت پذیری چشم اندازها نسبت به اثرات ؛ ٤- کاربرد روش شناسی ها، مقیاس های مدل سازی و مفهوم سازی مناسب در ژئومورفولوژی.
خود سازماندهی بحرانی رویکردهای جدید نظریه ی آشوب ، نظریه ی پیچیدگی و فرکتال را با هـم مرتبط و تلفیق کرده و در صدد است تبیین های بهتری برای رفتار پیچیده ی سیستم های غیر خطـی فـراهم آورد."