خلاصة:
هدف از این پژوهش بررسی اثر نوسان بارش بر دبی رود کشفرود است. در این پژوهش دادههای اقلیمی بارش و روانآب سطحی در یک دورهی آماری 40 ساله از سال 1347 تا 1387 برای شناسایی تغییر و جهش بارش ـ روانآب در سطح کل حوضه و همچنین ایستگاهی مورد استفاده قرار گرفت. بهوسیلهی ضریب همبستگی «پیرسون»، میان بارش و روانآب، میزان اثر مستقیم بارش بر روانآب، در سطح حوضه مشخص کرده و سپس با استفاده از میزان انحراف معیار ماهانه و سالیانه، نرخ نوسانات را در طی دورهی آماری نمایش دادیم. همچنین بهوسیلهی میانگین متحرک سه ساله و آزمون «منـکندال» روند خطی و جهشهای شکل گرفته در سریهای زمانی در سالهای مورد مطالعه بررسی شدند. نتایج نشان داد که بارش و دبی در سطح حوضه، طی سالهای اخیر، خشکی و ترسالیهای متوالی را سپری کرده است. علاوه بر آن شدت خشکیها در حال افزایش است. روند کلی بارش و دبی حوضه کاهشی بوده است. همچنین از نظر فصلی بیشترین تغییرات ماهانه بر روی روانآب سطحی در فصل بهار و فروردین ماه مشاهده شده است و کمترین این تغییرات در اواخر تابستان میباشد که دلیل آن خشک شدن رود در این فصل در طی سالهای مورد مطالعه است. آزمون منـکندال نیز نشان از جهش در ایستگاههای دبی سنجی داشته که این جهش در جهت منفی و کاهشی بوده است. در برخی از ایستگاهها این جهش از محدودهی اطمینان 95 درصد خارج شده و موجب تغییر اقلیم در سطح ایستگاهی گردیده است.
ملخص الجهاز:
پیش بینیها حاکی از آن است که متغیرهایی اقلیمی فصلی شدت بیشتری یافته اند(٢٠٠٢ ,Haas ) به این صورت که از یک طرف فصل تابسـتان در منـاطق خشـک و نیمـه خشـک ، خشـک تـر و گـرم تـر گردیـده (٢٠٠٥ ,Planton et al) هم چنین روان آب های سطحی چـه از نظـر حجـم آب ، و چـه از نظـر شـدت جریـان کاهش یافته ، که به دنبال این رخدادها میزان تغذیه آب های زیرزمینی نیـز کـاهش یافتـه انـد( ;٢٠٠٥ ,Booij ٢٠٠٤,.
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل شماره ١:موقعیت جغرافیایی رود کشف رود درخراسان رضوی وموقعیت جغرافیایی ایستگاه دبی سنجی و هواشناسی مورد استفاده در این مطالعه با استفاده از داده های بـارش و دبـی سـنجی سـازمان مـدیریت منـابع آب ایـران ، در میـان سال های ١٣٨٧ـ١٣٤٧ روند بارش و روانآب سطحی را در سطح حوضـه مـورد بررسـی قـرار داده و سـپس بـا استفاده از ایستگاه های دبیسنجی سطح حوضه با دوره هـای آمـاری حـداقل ٣٥ سـاله بـر روی ایسـتگاه دبـی سنجی «اولنگ اسدی» در میان سال های ١٣٥١ تا سال ١٣٨٦ و حداکثر ٥٦ ساله (١٣٨٥ـ١٣٢٩) در ایستگاه دبی سنجی دربلد سعی بر انطباق و اعتبار سنجی این تغییرات در سطح ایستگاهی با سطح حوضه شده اسـت .
بارش حوضه ی سرخس در میان سال های ١٣٧٩ـ١٣٧٢ یک دوره ی خشکی را سپری کـرده به شکلی که میزان بارش از میانگین متوسـط سـطح حوضـه کمتـر شـده و در سـال ١٣٧٨ بـه کمتـر از ١٢٥ میلیمتر نزول یافته است که در تمامی طول دوره ی آماری ایستگاه تا این سال بی سابقه بوده اسـت .