برنامه‌ریزی استراتژیک از طریق پایش مکانی- زمانی آثار شهرنشینی بر اکوتون‌های کوهپایه‌ای در محدودۀ جغرافیایی البرز مرکزی مقالة

اکوتون‌های کوهپایه‌ای که در حد فاصل کوه و دشت واقع شده‌اند و نقش مفصل ارتباطی بین این دو منطقه را ایفا می‌کنند، به لحاظ اکولوژیک، ناحیه‌ای استراتژیک محسوب می‌شوند. در این تحقیق روند تغییرات اکوتون‌های کوهپایه‌ای به‌واسطۀ رشد کلان‌شهرهای تهران و کرج تجزیه و تحلیل شده است. تصاویر ماهواره‌ای سال 2000 (Landsat 7 ETM+) و سال 2013 (Landsat 8 OLI/TIRS) برای استخراج روند تغییرات پوشش زمین استفاده شد. پوشش‌های زمین در چهار کلاس عمدۀ پوشش گیاهی، فضای باز، ساخت‌وساز و آب طبقه‌بندی شدند. محدودۀ اکوتونی کوهپایه‌ها در چهار واحد طولی پهنه‌بندی شد: ۱. واحد شمال تهران، ۲. واحد حومۀ تهران- کرج، ۳. واحد شمال کرج، و ۴. واحد حومۀ غربی کرج. نتایج نشان داد که پوشش‌های گیاهی و فضای باز مبدأ بیشتر تحولات‌اند و مقصد نهایی تبدیلات، پهنه‌های ساخت‌وساز‌ند. به‌طور کلی، پوشش گیاهی 02/11 درصد کاهش، ساخت‌وسازها 68/23 درصد افزایش و فضاهای باز 85/12 درصد کاهش داشته‌اند. در مجموع، 92/32 درصد از نقاط این محدوده دچار تغییرات شده‌اند که به‌ترتیب پهنه‌های 1، 4، 2 و 3 شامل 80/11، 43/8، 77/7 و 93/4 درصد است. بیشترین درصد تغییرات از هر واحد در پهنۀ 2 (حومۀ تهران- کرج) با 94/51 درصد، پهنۀ 1 (شمال تهران) با 93/39 درصد، پهنۀ 4 (حومۀ غربی کرج) با 88/24 درصد و کمترین درصد تغییرات در پهنۀ 3 (شمال کرج) با 80/22 درصد اتفاق افتاده است.اکوتون های کوهپایه ای که در حد فاصل کوه و دشت واقع شده اند و نقش مفصل ارتباطی بین این دو منطقـه را ایفـا می کنند، به لحاظ اکولوژیک ، ناحیه ای استراتژیک محسوب می شوند. در این تحقیـق رونـد تغییـرات اکوتـون هـای کوهپایه ای به واسطة رشد کلان شهرهای تهران و کرج تجزیه و تحلیل شده است . تصاویر مـاهواره ای سـال ٢٠٠٠ (+ETM ٧ Landsat) و سال ٢٠١٣ (OLI.TIRS ٨ Landsat) برای استخراج روند تغییـرات پوشـش زمـین استفاده شد. پوشش های زمین در چهار کلاس عمدة پوشش گیاهی ، فضای باز، ساخت وساز و آب طبقه بندی شدند. محدودة اکوتونی کوهپایه ها در چهار واحد طولی پهنه بندی شد: ١. واحد شمال تهران ، ٢. واحد حومة تهران - کـرج ، ٣. واحد شمال کرج ، و ٤. واحد حومة غربی کرج . نتایج نشان داد که پوشش های گیاهی و فضـای بـاز مبـدأ بیشـتر تحولات اند و مقصد نهایی تبدیلات ، پهنه های ساخت وسازند. به طور کلی ، پوشش گیـاهی ١١.٠٢ درصـد کـاهش ، ساخت وسازها ٢٣.٦٨ درصد افزایش و فضاهای باز ١٢.٨٥ درصد کاهش داشته اند. در مجمـوع ، ٣٢.٩٢ درصـد از نقاط این محدوده دچار تغییرات شده اند که به ترتیب پهنـه هـای ١، ٤، ٢ و ٣ شـامل ١١.٨٠، ٨.٤٣، ٧.٧٧ و ٤.٩٣ درصد است . بیشترین درصد تغییرات از هر واحد در پهنة ٢ (حومة تهران - کرج ) با ٥١.٩٤ درصد، پهنة ١ (شـمال تهران ) با ٣٩.٩٣ درصد، پهنة ٤ (حومة غربی کرج ) با ٢٤.٨٨ درصد و کمترین درصد تغییرات در پهنـة ٣ (شـمال کرج ) با ٢٢.٨٠ درصد اتفاق افتاده است .

"٥ درصد بوده است (مرکز آمار ایران ، ١٣٩٣)؛ و نیز با توجه به آسیب پـذیری اکولوژیک کوهستان ها (٣٤٠ :٢٠٠٤ ,Bogachev) ;(٥٧٠ :٢٠٠٧ ,Korner) و اینکه بیشتر شهرهای ایـران در نـواحی دشتی استقرار یافته اند (سعیدنیا، ١٣٦٨: ٨)؛ (رهنمایی ، ١٣٦٩: ١٢١)، طرح این مسئله ضرورت می یابد که نواحی شهری و مناطق کوهستانی چگونه در ارتباط اند؟ توسعة لجام گسیخته و ناپایدار در منطقة شهری تهران - کـرج موجـب تغییـرات گسترده در ساختار سرزمین و به تبع آن در عملکردهای اکولوژیک مؤثر آن شده و افت کیفیت محیط زیست را به همـراه داشته است (علی پور، ١٣٧٣: ٧٨)؛ (مداحی ، ١٣٨٩: ١٢٠)؛ (رزاقی و همکـاران ، ١٣٩٠: ١٧٣٤٠). Yavari et al در محدودة شهری تهران انجام گرفته است ، بیان می کند که برای برنامه ریزی استراتژیک و سیاست گذاری زیست محیطی ، مناطق شمالی تهـران بـه دلیـل برخـورداری از دانـه بنـدی درشت تر فضاهای سبز و باز و حضور رود- دره ها از اولویت بیشتری برای بازسازی و ترمیم برخوردارند که نتـایج تحقیـق ما نیز این موضوع را تأیید می کند. با توجه به روند تغییرات در هر یک از پهنه ها می توان به صورت کلی ایـن گونـه تفسیر کرد: پهنة ١ (شمال تهران ) و ٣ (شمال کرج ) در مراحل پایانی توالی تغییرات قرار دارند که کوچک تر شدن و ناپدید شدن لکه های طبیعی (سبز و باز) و افزایش لکه های انسانی (ساخت وسازها) شواهد آن است ."