خلاصة:
متون نظم و نثر فارسی مشحون از ظرایف نکات دستوری و سبکی است که باید بـا دقـت نظر و گردآوری شواهد مختلف بررسی شود تا مقدمات تدوین دستور تاریخی جامع زبـان فارسـی فراهم آید. در این مقاله سه نکتۀ تازه از شاهنامه و متون پهلـوانی بـا نمونـه هایی از آثـار دیگـر طـرح خواهد شد که عبارت است از: ١. کاربرد حرف اضافه پـیش از مفعـول فعـل غالبـا سـاده در قالـب الگوی (حرف اضافه + مفعول + فعل متعدی ) و (فعل متعدی + حرف اضافه + مفعول ) در فعل هـایی مانند یافتن ، کردن ، زادن ، دانستن ، گفتن ، خواستن ، بوسیدن ، گزیـدن ، خـوردن ، برداشـتن ، گـرفتن ، شنیدن و ... با پیش کشیدن پرسش و پیشنهادی دربارٔە دو فعـل (در دانسـتن . دانسـتن در) و (دیـدن در. در دیدن )؛ ٢. ضمیر (ت ) فاعلی . تأکید فاعل در پایان صیغۀ دوم شخص مفـرد بعضـی افعـال ؛ ٣. استعمال «او» در معنا و نقش صفت پیشین اشاره ای «آن ». دو مورد از این نکات ریشه در نحـو زبان های ایرانی میانه (پارتی ، فارسی میانۀ ترفانی . مانوی و پهلوی ) دارد و هدف از طرح آنها در این مقاله عمدتا جلب توجه متخصصان و محققان برای اظهار نظر دربارٔە این مـوارد نـادر و احیانـا بـه دست دادن شواهدی بیشتر از متون فارسی برای تحلیل دقیق تر است .
ملخص الجهاز:
"ا (١٣٨٣)، «زبان های ایرانی نوی شـرقی »، راهنمـای زبان هـای ایرانـی ، ویراسـتار: رودیگـر اشمیت ، مترجمان : آرمان بختیاری ، عسکر بهرامی ، حسن رضائی باغ بیدی ، نگین صالحی نیـا، ترجمـۀ فارسی زیر نظر: حسن رضائی باغ بیدی ، ققنوس ، تهران ، ج٢، صص ۶١١-۶٣٠؛ شفیعی کدکنی ، محمدرضا (١٣٩٣)، درویش ستیهنده (از میراث عرفانی شیخ جام )، سخن ، تهران ؛ شهریارنامه (١٣٧٧)، تصحیح غلامحسین بیگدلی ، پیک فرهنگ ، تهران ؛ صادقی ، علی اشرف و اکرم السادات حاجی سیدآقایی (١٣٩٠)، «بعضی شـکل های ناشـناختۀ شناسـه ها در فارسی قدیم »، دستور، ش ٧، صص ٣-۵٧؛ صدیقیان ، مهـین دخـت (١٣٨٣)، ویژگی هـای نحـوی زبـان فارسـی در نثـر قـرن پـنجم و ششـم هجـری ، فرهنگستان زبان و ادب فارسی ، تهران ؛ ــــــــــ (١٣٨٨)، «چند نکتۀ دستوری در شعر حافظ »، زبان خوش آهنگ فارسـی (مجموعـه مقـالات )، گردآوری سید ابوطالب میرعابدینی ، امیرکبیر، تهران ، صص ٢٠٩-٢١٨؛ طومار نقالی شاهنامه (١٣٩١)، مقدمه ، ویرایش و توضیحات : سجاد آیدنلو، به نگار، تهران ؛ عطار، فریدالدین (١٣٨٣)، منطق الطیر، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی ، سخن ، تهران ؛ فردوسی ، ابوالقاسم (١٣٧٣)، شاهنامه ، تصحیح ژول مول ، با مقدمۀ محمدامین ریاحی ، چ۴، سخن ، تهران ؛ ــــــــــ (١٣٧۴)، شاهنامه (بر اساس چاپ مسکو)، به کوشش سعید حمیدیان ، قطره ، تهران ؛ ــــــــــ (١٣٧٩)، شاهنامه ، تصحیح مصطفی جیحونی ، شاهنامه پژوهی ، اصفهان ؛ ــــــــــ (١٣٨۴)، شاهنامه (چاپ عکسی از روی نسخۀ خطی کتابخانۀ بریتانیا به شمارٔە ١٠٣ ,٢١ Add مشهور به شاهنامۀ لندن )، نسخه برگردانان : ایرج افشار و محمود امیدسالار، طلایه ، تهران ؛ ــــــــــ (١٣٨۶ الف )، شاهنامه ، تصحیح جلال خالقی مطلق ، دفتـر ششـم بـا همکـاری دکتـر محمـود امیدسالار و دفتر هفتم با همکاری ابوالفضل خطیبی ، دایرة المعارف بزرگ اسلامی ، تهران ؛ ــــــــــ (١٣٨۶ ب)، شاهنامه ، تصحیح عباس اقبال آشتیانی ، مجتبی مینوی و سعید نفیسـی ، بـه اهتمـام بهمن خلیفه ، طلایه ، تهران ؛ ــــــــــ (١٣٨۶ ج)، شاهنامه ، به کوشش سید محمد دبیرسیاقی ، قطره ، تهران ؛ ــــــــــ (١٣٨٧)، داستان رستم و سهراب ، مقدمه و تصحیح مجتبی مینـوی ، بـه کوشـش ایـرج بهرامـی ، زوار، تهران ؛ ــــــــــ (١٣٩١)، شاهنامه ، به اهتمام گروهی از مصححان روسی ، زیر نظر: مهـدی قریـب ، سـروش ، بـا همکاری دانشگاه خاورشناسی مسکو، تهران ؛ قصۀ حسین کرد شبستری (١٣٨۵)، به کوشش ایرج افشار و مهران افشاری ، چشمه ، تهران ؛ کاتب الارجانی ، فرامرز بن خداداد (١٣٨۵)، سمک عیار، تصحیح پرویز ناتل خانلری ، چ۴، آگاه ، تهران ؛ کزازی ، میر جلال الدین (١٣٨١)، نامۀ باستان ، ج٢، سمت ، تهران ؛ کوسج ، شمس الدین محمد (١٣٨٧)، برزونامه (بخش کهن )، تصحیح اکبر نحوی ، مرکز پژوهشـی میـراث مکتوب ، تهران ؛ کیفر، شارل ."