خلاصة:
در جغرافیای تاریخی، «بحرین» به تمامی سرزمین های واقع در سواحل غرب و جنوب خلیج فارس (حد فاصل بصره و عمان) اطلاق می شود. این منطقه همواره مورد اقبال شیعیان و دوست داران مکتب اهل بیت بوده است. قیام ها و جریان های میانه سده سوم هجری در بحرین، گاهی رنگی از ایده های شیعی داشت. این موضوع موجب شده است برخی این جریان ها را باعث رواج شیعه گری در بحرین بدانند. ولی کاوش در منابع اولیه تاریخی و روایی، ما را با پیشینه تشیع و شخصیت های تاثیرگذار شیعی بحرین آشنا می کند که می تواند سابقه تشیع در این خطه را به عصر ورود اسلام به آنجا و زمان حیات ائمه اطهار برگرداند.
ملخص الجهاز:
"پیش از فتح مکه، پس از فتح مکه، (ابن سعد، 1377، ج١، ص٣١٤/ حلبی، 1349، ج٣، ص٢٥١) سال پنجم هجرت، سال هشتم هجرت، سال نهم هجرت (سنة الوفود) (ابوحنیفه، 1404، ص٤٤٦/ کحاله، 1368، ج2، ص727/ ابن خلدون، 1391، ج2، ق١، ص٢01) و سال دهم، (ابن حبان، 1393، ج٢، ص١١٥/ ابن أثیر جزری، 1415، ج١، ص٢٦١/ ابن حجر، 1379، ج١، ص٥٥٣/ قرطبی مالکی، 1415، ج١، ص٢٦٢/ طبری، 1879، ج3، ص١٣/ ابن جوزی، 1412، ج3، ص٣٨٢) تاریخهایی است که صاحبان کتابهای تاریخ و سیره برای وفد بحرین نوشتهاند.
» (سیف بن عمر، 1972، ص138/ طبری، 1879، ج3، ص496/ ابن أثیر جزری، 1420، ج3، ص226/ أمین، 1403، ج1، ص454) تمرکز بر عبدالقیس برای جستوجوی تاریخ تشیع در بحرین قبایلی همچون عبدالقیس، بکر بن وائل، تمیم، ازد و دیگرانی در این منطقه حضور داشتهاند و با توجه به کتب انساب و تراجم مخصوص صحابه، میتوان افراد فراوانی از این قبیلهها را که به اسلام گرویدند و پیامبر( را ملاقات کردند، تشخیص داد.
(خوئی، 1413، ج١، ص١٥٥/ جابلقی بروجردی، 1410، ج٢، ص١٢٢، رقم ٧٨٣٠) برادرش خالد بن سعید نیز ضمن خطبهای، وصایت و امامت امیرالمؤمنین علی( را متذکر شد که شیخ صدوق این خطبه را نقل کرده است.
(طوسی، 1415، ص239، رقم 3281) نتیجه با توجه به آنچه ذکر شد نقش و تأثیر قبیلة «عبدالقیس»، یاران و کارگزاران امیرالمؤمنین(، راویان ائمة اطهار(، ارتباط بحرینیها با دو مرکز مهم کوفه و بصره و دیگر شاخصههای بحرین که گذشت، میتوان اطمینان پیدا کرد که انگیزهها و آموزههای تشیع و ولایت اهلبیت( از همان اوایل ورود اسلام به این منطقه تا نیمة اول سدة دوم هجری قابل بازشناسی است."